RUM EYALETİ EVLATLIK VAKIFLARINDAN BİR ÖRNEK: ABDÜLVEHHAB OĞULLARI EVLATLIK VAKFI

Authors : Ali AÇIKEL

Pages : 1-24

Doi:10.19129/sbad.296

View : 9 | Download : 6

Publication Date : 2016-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı öncesi devirlerde Orta Anadolu ve Doğu Anadolu‟da mevcut olan malikâne uygulaması, bu bölgelerin Osmanlı idaresine girmesiyle bir tür çifte vergilemeyi ifade eden malikâne-divânî sistemine dönüşmüştür. Bu yeni sistemde reaya iki öşür ödedi: bir öşür malikâne hissesi olarak malikâne sahibine, bir ikinci öşür divânî hissesi olarak tımar sistemi çerçevesinde devletin tayin ettiği görevliye. Malikâne hissesini tasarruf edenler, gelirlerinin tamamını ya da bir kısmını zamanla evlatlık vakfa dönüştürmüşlerdir. Bu şekilde Anadolu‟da çok sayıda evlatlık vakıf ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminde malikâne-divânî sisteminin uygulandığı eyaletlerden birisi de Rum eyaletidir. Bu eyalette de malikâne sahipleri gelirlerinin tamamını ya da bir kısmını zamanla evlatlık vakfa dönüştürmüşlerdir. Rum eyaletinde kurulan evlatlık vakıflar arasında gelirleri bakımdan en büyüklerinden birisi Abdülvehhab oğulları evlatlık vakfıdır. Abdülvehhab ve oğulları malikâne gelirlerinin önemli bir kısmını evlatlık vakfa aktarırken çok az bir kısmını ise mülk olarak tasarruf etmişlerdir. Bu makalede arşiv kaynakları yardımı ile Abdülvehhab‟ın kimliği, evlatlık vakfı ile malikâne mülkleri incelenmiştir. Çalışma, Osmanlı döneminde Abdülvehhab‟ın evlatlık vakfı ve malikâne mülklerinin durumunu ortaya kayarak Rum eyaletinin sosyal tarihine katkı sunmayı amaçlamaktadır
Keywords : Rum eyaleti, evlatlık vakıf, malikâne, Abdülvehhab, malikânedivânî sistem