Alevî ve Bektaşî Geleneğinde Dâr Merkezli Kavram ve Pratikler

Authors : Şaban Banaz

Pages : 196-210

Doi:10.48145/gopsbad.1527951

View : 147 | Download : 136

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Anadolu coğrafyasında yaşayan Alevî ve Bektaşî nitelemeli ocak ve gruplar içerisinde yüzyıllar boyunca yaşatılan, bireysel ve toplumsal açıdan birçok faydaları bulunan uygulamaların başında dâr kavramı etrafında oluşturulan birtakım kavramlar ve pratikler yer almaktadır. Geleneksel Anadolu Aleviliğinde dâr kavramı merkeze alınarak oluşturulmuş birçok erkân, söz öbekleri ve duruş çeşitleri bulunmaktadır. Dâr, temelde cem törenleri içerisinde icra edilen bir erkân olmakla birlikte tasavvuf, sosyoloji ve psikoloji alanlarında da karşılığı olan çok yönlü ve geniş bir kavramdır. Şekilsel olarak hesap vermeyi, huzura çıkmayı, talip olmayı ve meydanda bulunmayı simgeleyen bu kavram, gerçekte nefsi hesaba çekmeyi, ölümü göze almayı ve yol uğruna canını feda edebilmeyi ifade etmektedir. Alevî ve Bektaşî geleneğinde önemli olan bazı tarihi şahsiyetler de dâr merkezli oluşturulan pratikler içerisinde simgesel olarak yaşatılmaktadır. Bu yolla hem o şahsiyetlerin ölümsüzleştirilmesi hem de geleneğe damgasını vurmuş kişilerin fikirleri etrafında kolektif bir belleğin oluşturulması sağlanmaktadır. Bu çalışmada dâr kavramı ve kavram etrafında oluşturulan uygulamalara temas edilmiş, anlam içerikleri ortaya koyulmuş, çeşitlerinden bahsedilmiş, bireysel ve toplumsal faydalarına dikkat çekilmiştir. Nitel araştırma teknikleri ile gerçekleştirilen çalışma sonucunda ise dâr kavramı etrafında oluşturulmuş kavram ve pratiklerin Alevî ve Bektaşî yol anlayışının vazgeçilmez bir unsuru olduğu, bireysel ve toplumsal açıdan birçok faydasının bulunduğu sonucuna varılmış; dâr merkezli kavram ve pratiklerin yaşatılmasının önemine vurgu yapılmıştır.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, Alevîlik, Bektaşîlik, Cem, Dâr