Eşdizimlilik Görünümleri Dilde Bilişsel Yapılanmaya İlişkin Ne Söyler?

Authors : Ayşe Eda GÜNDOĞDU

Pages : 455-469

Doi:10.29110/soylemdergi.570360

View : 23 | Download : 11

Publication Date : 2019-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Eşdizimlilikler bütün dillerde tipolojik bir özellik olarak değerlendirilen, bir sözcüğün belirli bir dizgede anlamlı tekrarlarla kullanıldığı diğer sözcüklerle oluşturduğu dilsel örüntüler olarak tanımlanabilir. Bu açıdan aynı bağımlı dizinde eşdizimlilik sergileyen adların en temel ortaklığı, belirli bir anlamsal alanı paylaşmalarıdır. Bu çalışmada eşdizimsel örüntüler aracılığıyla dildeki bilişsel yapılanmaya ilişkin ne tür çıkarımlar yapılabileceği konu edilmektedir. Çalışmada Türkçede yakınanlamlı olarak değerlendirilmelerine rağmen farklı dizgesel kullanımları ve gönderimleri olan “aşk, sevgi, sevda” sözcüklerinin bağımlı dizin görünümleri, Türkçe Ulusal Derlemi 3.0 insert ignore into journalissuearticles values(TUD 3.0); aracılığıyla ele alınmış ve gönderimde bulundukları anlam içeriklerinin hangi bilişsel çerçevelendirmelerle dilsel düzleme yansıdığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. İnceleme konusu sözcüklerin birbirine oldukça yakın anlamsal alanları paylaşmasına rağmen, büyük oranda farklı sözcüklerle eşdizimlilik sergilediği ve bu eşdizimsel örüntülerin anlambilimsel söylem ezgisi açısından farklı duygu değerlerine sahip olduğu, bu açıdan Türkçede aşk, sevgi ve sevdaya ilişkin kavramsallaştırmaların bilişsel açıdan farklı deneyimler sonucu tanımlandığı elde edilen önemli bulgular arasındadır.
Keywords : eşdizimlilik, anlambilim, bilişsel yapılanma, derlem