Analiz ve Yorum Arasında Metin Tahlili Üzerine Eleştirel Bir Refleksiyon: Ayrıştırılabilir Bileşenler/Sökülemez İplikler

Authors : Atiye Gülfer GÜNDOĞDU

Pages : 525-537

Doi:10.29110/soylemdergi.944306

View : 18 | Download : 14

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Metin tahlili, Türk edebiyatı araştırmalarında kendisine sıklıkla başvurulan yöntemlerden biri olmasına rağmen, edebî metni anlamlandırma noktasında onun ne gibi imkân ve sınırlılıklara sahip olduğu, üzerinde yeterince durulmamış bir konudur. Bu çalışmada Yahya Kemal’in “Ufuklar” adlı şiirinin açtığı poetik mekândan da yararlanılarak yöntemin imkân ve sınırlılıkları edebî metnin bağlamsallığa ve nesneleştirilmeye direnci açısından ele alınır. Buna göre, Türk edebiyatında Mehmet Kaplan’ın çalışmalarıyla edebî düşünceye dâhil olan metin tahlil yöntemi, edebî metin ve ona yönelen özne arasına koyduğu eleştirel mesafe ile edebî metnin otonomisini teslim eden bir imkândır. Bu noktada tahlil yöntemi edebî metnin bağlamsallığa direncine önemli katkılarda bulunur. Diğer taraftan aynı eleştirel mesafe, edebî metnin kendisine yaklaşan özne karşısında analiz edilen bir nesne konumuna indirgenmesi tehlikesini oluşturur. Edebî metin bu defa tahlil yönteminin nesneleştirme talebine mukavemet gösterir. Bu doğrultuda bu çalışma, edebî eleştiriye en kalıcı etkilerini Yeni Eleştiri üzerinden bırakan tahlil yönteminin analiz ve yorum arasında nerede durduğu, edebî metnin doğasının buna uygun olup olmadığı, yöntemin talep ettiği şeylere edebî metnin direnç gösterip göstermediği gibi sorunları odağına taşır. Ayrıca çalışma, metin tahlili yaparken edebî metnin başına ne geldiği, dahası bunun metinle okur arasındaki ilişkiyi nasıl şekillendirdiğini şu soru eşliğinde düşünür: Edebî metin tahlil edilebilir bir şey midir? Doğa bilimlerinde ön plana çıkan yöntem fikrine öykünen tahlil yöntemi, bir laboratuvar metaforu olarak sosyal bilimlere taşınırken edebî metnin konumlandırılması noktasında ne gibi güçlükler üretir? Çalışmada nihayetinde, edebî metinlerin tahlil yöntemiyle tamamen bileşenlerine ayrılabilen, parçalanabilen bir şey olmaktan ziyade, kendisini dokuyan ipliklerinin tam olarak ortaya çıkmasına izin vermeyen, iç içe geçmiş bir dokuya insert ignore into journalissuearticles values(text); sahip olduğu ileri sürülür.
Keywords : Tahlil, yorum, yöntem, metin, Mehmet Kaplan, Yeni Eleştiri