Morphological Patterns in Eastern Anatolian Domani as a Dialect of Romani

Authors : Orhan VAROL

Pages : 937-953

Doi:10.29110/soylemdergi.998643

View : 17 | Download : 13

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, alt-katman, etkileşim, gizli ve tehlikedeki bir Roman dili olan Domaninin sözcük-biçimsel ve biçim-sözdizimsel örüntülerini açıklamak amaçlanmaktadır. Çalışma verileri Türkiye’nin Van ve Ağrı-Doğubayazıt bölgelerinde yaşayan Domlarla yüz-yüze görüşmeler ile Domca sözlü anlatılar elde edilerek sağlandı. 2017 ve 2019 yılları arasında gerçekleştirilen kayıtlar 10 saatin üzerindedir. Verilerin elde edilmesi için Domaniye tipolojik olarak benzeyen Kurmanci aracı dil olarak kullanıldı. Kurmanciden Domaniye belirgin olarak geçirgenlik sergileyen yapılar, izafe, ergatiflik ve kirin ‘yapmak’ yardımcı eylemi ve onun bileşenleridir. Domaninin biçimsözdizimsel olarak Kurmanciye uyarlandığı ve {-xete-}, {-gev}, {-ole} ve {-ote} gibi Domaniye ait sözcüksel ve biçim-sözdizimsel eklerinin işlevselliklerini yitirerek fazlalık yapıları olarak kaldıkları anlaşılmaktadır. Öte yandan, yüklemcil öğe üzerinde bulunabilen {-avin}, kalma ve yönelme durum eki gibi işlev gören {-gi} ve {-ge} Domanideki varlıklarını dilbilgisel işlevleriyle birlikte belirli oranlarda korumaktadır. Türkçenin {-Iş} ve {-CI} türetim ekleri, Kurmancinin {-ne} olumsuzluk öneki ile birlikte, Domcanın nevişçi ‘dilenci’ sözcüğünün biçimlenmesinde belirleyicidirler. Bu sözcükteki bağımlı biçimbirimlerin bileşimsel organizasyonu, bir alt katman dil olan Domcanın, üst-katman dillerle etkileşiminden dolayı sözcüksel özelliklerinde kayıplar yaşadığı dönemde bile ‘yaratıcı dilselleşme’ uygulaması olarak değerlendirilmelidir.
Keywords : Domca, Romani lehçe, Biçimbilim, Çokdillilik, Dilde fazlalık