Kant'ın Estetik Anlayışı ve Bunun Edebi Eleştiriciliğe Etkisi

Authors : Aydın Güler

Pages : 112-124

Doi:10.29110/soylemdergi.1356495

View : 77 | Download : 107

Publication Date : 2024-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Immanuel Kant, 18 ve 19. yüzyıllarda yaşamış, önemli bir filozoftur. Sokrates, Platon, Aristoteles’in Antik Yunan felsefesinde ne kadar önemliyse Kant da Hegel ve Hume gibi isimlerle birlikte Yakın Çağ’da aynı öneme sahiptir. Kant, eleştirel düşünce yöntemi ile felsefede yeni bir anlayışa imza atmıştır. Yazdığı Saf Aklın Eleştirisi, Pratik Aklın Eleştirisi ve Yargı Gücünün Eleştirisi bu eleştirel felsefenin en değerli eserlerini teşkil etmektedir. Kant’ın üçüncü eleştirel eseri olan Yargı Gücünün Eleştirisi, beğeni yargısı ve estetik ile ilgili görüşlerini içermektedir. Baumgarten ile başlayan estetiği farklı bir zemine oturtma düşüncesi, Kant ile meşru bir zemine kavuşmuştur. Kant’ın estetik özerklik, amaçsız amaçlılık kavramları edebî eleştiriciliği doğrudan etkilemiştir. Nitekim bu kavramlar özellikle metin merkezli eleştiri anlayışlardan Yeni Eleştiricilik (Anglo Amerikan Eleştiri), Rus Biçimciliği ve Çek Yapısalcılığı ekollerinin felsefî temellerini oluşturmaktadır. Bu yüzden bu çalışmada da öncelikle Kant’ın beğeni yargı ve estetiğe dair görüşleri ele alınarak iyi, güzel ve hoş kavramlarına ışık tutulmuş, güzelin mahiyeti üzerinde durularak onun özelliklerine değinilmiştir. Kant’ın özellikle vurguladığı estetik özerklik ve amaçsız amaçlılık anlayışları irdelendikten sonra da Kant’ın görüşlerinin etkilediği Yeni Eleştiricilik (Anglo Amerikan Eleştiri), Rus Biçimciliği ve Çek Yapısalcılığı ekolleri tanıtılarak Kant’ın kendilerini ne yönde etkilediği tartışılmıştır.
Keywords : Immanuel Kant, estetik özerklik, Yeni Eleştiri, Rus Biçimciliği, Çek Yapısalcılığı