Halide Edib Adıvar’ın Polisiye Romanında Marksist Göstergeler: Yolpalas Cinayeti’nin Marksist Yazın Eleştirisi Yoluyla Çözümlemesi

Authors : Mesut Kuleli

Pages : 9-25

Doi:10.29110/soylemdergi.1546609

View : 163 | Download : 120

Publication Date : 2024-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Toplumların yaşam şartları ve kültürü, bu toplum hakkındaki veya bu toplumdan kökenini almış yazınsal eserlere hem karakter hem olay kurgusu bakımından yansımaktadır. Yazınsal eserlerin masum anlam yapılarından oluşmaktan çok öte bir ideoloji taşıyıcısı olduğunu ve derin anlamından ideolojik perspektifi yakalayabileceğimiz önermesiyle edebiyat kuramı, bu eserlerin okunma ve çözümlenme yöntemlerine bir sistem getirmiştir. Yazınsal eserlerdeki ideolojiyi alımlamak için edebiyat kuramı çatısında çeşitli yazınsal eleştiri ekolleri geliştirilmiştir. Marksist yazın eleştirisi, Karl Marx’ın ekonomik durumu bir alt yapı, yazını ise bu alt yapıdan beslenen bir üst yapı olarak ele alan ve tarihsel materyalizm görüşünden kökenini alarak insan tarihinin ekonomik dinamiklerle şekillendiği, yazınsal eserlerde de ekonomik durumdan kaynaklı bir sınıf çatışması ideolojisi olduğunu benimseyen bir edebiyat kuramı ekolüdür. Marksist yazın eleştirisinde, kapitalist ve işçi sınıflara tabi olan karakterler bir sınıf çatışması içindedir ve özellikle işçi sınıf özgür aktörler olamaz. Ezen (kapitalist)-ezilen (işçi) taraflar arasındaki güç ilişkilerinin çözümlenmesi, metindeki ideolojinin alımlanmasını sağlayabilecektir. Bu çalışmada, genellikle Milli Mücadele dönemini anlatan eserleriyle bilinen, siyasi olarak demokrasi ve özgürlük tutkusuna sahip olan, komünizmi özgürlük ve demokrasinin büyük bir tehditi olarak gören Halide Edib Adıvar’ın Yolpalas Cinayeti başlıklı romanı Marksist yazın eleştirisi yoluyla çözümlenmiştir. Sosyalizm ve komünizm ile bağlantılı olan Marksist göstergelerin Halide Edib Adıvar romanında çözümlenmesinin nedeni, yazarın bu göstergeleri kullanma veya kullanmama eğiliminden bağımsız bir şekilde, 1900’lerin başında İstanbul’daki toplumsal durumu ve popüler kültürü yansıtmada kurguladığı karakterlerin ve olayların, toplumda halihazırda bulunan ezen-ezilen güç ilişkilerini ortaya çıkarabilme potansyelidir. Yapılan çözümlemede, toplumdaki emek sömürüsünün önce ailede başladığı, kapitalistin artı değerini sürdürebilmek için işçinin emek-zaman denklemini manipüle ettiği bulunmuştur.
Keywords : Marksist yazın eleştirisi, edebiyat kuramı, kapitalist, işçi, aktörlerin özgürlüğü, Halide Edib Adıvar