Bağımsızlık Dönemi Azerbaycan Şiirinde Mehmet Emin Resulzade İmajı

Authors : Vüsale Musalı

Pages : 648-680

Doi:10.29110/soylemdergi.1497889

View : 59 | Download : 59

Publication Date : 2024-08-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurucusu Mehmet Emin Resulzade sadece tarihin sayfalarında kalmamış, edebi eserlere de konu olmuştur. Resulzade’nin hayatı ve faaliyeti ile ilgili çok sayıda araştırmalar gerçekleştirilmişse de Azerbaycan edebiyatındaki imajı incelenmemiştir. Azerbaycan şiirinde Resulzade imajı üzerinde değerlendirme yapılması için öncelikle Resulzade’yi konu eden şiirler belirlenmiş, akabinde eser merkezli kuramlardan yola çıkılarak şiirlerin incelenmesi gerçekleştirilmiştir. Şiirlerde işlenen Resulzade kimliğinin gerçekle ne derecede örtüştüğünün belirlenmesi amacıyla makalede kısaca olarak Resulzade’nin biyografisine değinilmiştir. Çağdaş Azerbaycan edebi tenkidinde yerleşmiş olan bir kanaata göre Resulzade’yi ele alan edebi eserlerin sayı açısından yetersizdir. Çalışma kapsamında bu görüş eleştirel bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Makalede, Sovyet dönemi Azerbaycan şiirinde Resulzade karşıtı örnekler analiz edilmiş, akabinde ise 1980’li yılların sonu ve bağımsızlık dönemi Azerbaycan şiirinde Resulzade konusu mercek altına alınmıştır. 1930’lu yıllarda Sovyet ideolojisinin taleplerinin yerine getirilmesi adına Samed Vurgun, Süleyman Rüstem, Mikayıl Refili gibi şairler Resulzade aleyhine hiciv şiirler yazmışlardır. 1980’li yıllardan itibaren kaleme alınan şiirlerde ise Resulzade’nin Azerbaycan Cumhuriyetini kurmak için gösterdiği fedakârlık, izlediği politikalar, yaşadığı sıkıntılar vd. konuların işlendiği görülmektedir. 1980’li yılların sonunda Bahtiyar Vahabzade, bağımsızlık döneminde Neriman Hasanzade, Baba Pünhan, Zelimhan Yakub, Yetim Kacar, Kemale Abıyeva, Sara Selcan, Arif Gürşadoğlu, Zaur İlhamoglu, Elmeddin Metleb, Şadiman, Şahzade gibi şairler hece, serbest ve aruz vezninde yazmış oldukları şiirlerinde Resulzade imajını oluşturmuşlar. Meyhana türünde Resulzade portresi ise Vahid Kadim’in “Resulzade” ve Cavid Babaşov’un “Kişisiz eee” redifli meyhanaları ile çizilmiştir. Toplumu uyaran, zihinleri açan, tarihi-kültürel hafızayı güzel sanatlarla okurlara aktaran şairler Resulzade’yi tüm erdemleri taşıyan ideal devlet adamı, azim ve irade sahibi gibi idealize etmişler. Hiciv türünde olan şiirlerin birçoğu Resulzade’nin uğradığı haksızlıklar karşısında şairlerin gösterdiği tepkinin bir yansımasıdır. Resulzade’yi konu eden şiirlerde yabancılaşma, unutkanlık, umursamazlık, hafıza kaybı, özgürlük, adaletsizlik, üzüntü, intizar, mahcubiyet, suçluluk, af dileme, koruma, kefil olma kavramlarının izlek olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.
Keywords : Azerbaycan şiiri, Resulzade, Musavat, Azerbaycan Cumhuriyeti, şiir