Masallarda Koşutluk

Authors : Ümmühan Bilgin Topçu

Pages : 957-972

Doi:10.29110/soylemdergi.1509189

View : 50 | Download : 57

Publication Date : 2024-08-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyat araştırmalarında üslup konusuna az yer verilmektedir; oysa edebiyat malzemesi dil olan bir sanattır ve üslupbilim, “edebilik”i sağlayan şeyin dille ilgili boyutunu anlamlandırmaya çalışır. İlk akla gelen, yazar üslupları yanında, bir devre, bir türe türe bağlı üslup özellikleri de edebiyat araştırmaları açısından önemlidir. Üslupbilim adına sözcük ve yapı taramalarıyla başlayan betimsel çalışmalar, biçembilim adı altında daha farklı dikkatlerle genişlemiştir. Bu incelemelerde standart dilden farklılaşmalar, özel yapı taslaklarındaki yoğunlaşmalar anlamlandırılmaya çalışılmaktadır. Biçembilimsel çalışmaların ayrıntıya odaklanma zorunluluğu, makale hacminde inceleme yapmayı güçleştirdiği için sahada, biçembilimsel incelemenin alt başlıklarına odaklanan incelemeler gözlenmektedir. Bu kapsamda yineleme, önceleme ve sapma başlıklarında pek çok araştırma olmasına rağmen, koşutluk başlığı yeterince değerlendirilmemiştir. Bu çalışmada, masallar üzerine yapılacak bir üslup incelemesinin türe dair veriler oluşturacağı varsayılmış; farklı derleyicilerle (Kösenin Tavşanı, Pertev Naili Boratav; Gelincik Günü, Eflatun Cem Güney) yazıya aktarılan iki Türk masalı koşutluklar açısından incelenmiştir. İncelemede, betimsel veri analizi kullanılmış; Guy Cook ve Ünsal Özünlü’nün araştırmalarında kullandığı dilbilgisel, sesbilgisel ve anlamsal koşutluk türlerine dair veriler taranmış; bulgular değerlendirilmiştir. Masallarda dinleyenin kolay anlamasını sağlamak, anlatımı güzelleştirmek amacıyla koşutluğun hem yapısal hem anlamsal düzeyde etkin kullanıldığı; anlatıcıdan anlatıcıya, masaldan masala özellikle sözdizimsel koşutlukların değişebildiği görülmüştür. Bu koşutluk oluşturma oranları anlatıcıya göre değişse de bulgular, ortak özellikleri olan bir masal üslubunun varlığına işaret etmektedir. Öte yandan fonetik koşutluklar ve zengin yineleme biçimleri başta olmak üzere koşutluklarla zenginleştirilmiş masal dilinin şiir dilinin öncülü olduğu da koşutluk üzerinden bir kez daha doğrulanmıştır.
Keywords : üslup, koşutluk, masal dili, Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney