ANADOLU’DA SELÇUKLU DÖNEMİNDE DÜŞÜNSEL YAPININ BAZI YAPILARIN PLAN TİPLERİNE YANSIMASI ÜZERİNE İRDELEMELER

Authors : Mustafa Kemal Şahin, Fuat Şanci

Pages : 651-667

Doi:10.30692/sisad.1359266

View : 107 | Download : 195

Publication Date : 2023-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Anadolu’da Selçuklu Dönemi Sanatsal Ortamında ilke, tasarım ve kuralların ortaya konulması dönem sanatının anlaşılması bakımından önemlidir. Yapıların tipolojik özelliklerinin biçimlenmesinde kuşkusuz dönemin düşünce ve toplumsal yapısının göz önüne alınması gerekir. Bölgeler arası benzerlikler ve farklılıkların sağlanması dönem sanatının oluşumunu sağlamıştır. Bu nedenle "Anadolu Selçuklu Dönemi” kavramı içerisinde ele alınması gerekliliği ortaya çıkıyor. Her yapı özelinde sanatçılar, yeni denemeler, uygulamalar gerçekleştirerek kendilerine özgü bir sanat anlayışını ortaya koymuşlardır. Medrese/Han plan grubu içerisinde yeni bir deneme örneği olarak yorumlanabilecek Hanikah/Zaviye/Ters T plan şeması uygulaması aslında toplumsal düşünce biçiminin Anadolu’da dinsel düşünce yapısının plan tiplerinin oluşumunun önemli bir örneği durumundadır. Çalışmamızda ele alınan yapılar bu uygulamanın önemli örnekleri olmakla birlikte, Anadolu’nun kültürel yapısının yansımasını, Sivas- Kayseri- Afyon- Alanya- Afşin- Eğridir… arasında kültürel yönden benzerliklerin olabileceğini göstermektedir. Anadolu Selçuklu dönemi camilerinde yan mekanlı/ Ters T plan şemasının uygulanmaması, incelenen medrese ve hanlarda bu şekilde farklı bir düzenlemeye yer verilmesi farklılığı yansıtmaktadır. Dolayısıyla bir anlamda Anadolu Selçuklu düşün ve sanatsal anlayışının Osmanlı döneminde uygulanan ve erken dönem camilerinin özgün plan şekli olan yan mekanlı/Ters T planlı cami uygulamasından yine farklılığı göstermektedir. Anadolu Selçuklu ve Osmanlı düşünce yapısının aynı olmadığının kanıtı durumundadır.
Keywords : Anadolu, Plan, Mimari, Sosyal Yaşam