Türk Düşüncesinin Önemli Aydınlarından Ahmet Mithat Efendi’nin Toplum Felsefesi Açısından Bir Hikâye İncelemesi: “Felsefe-i Zenan”

Authors : Nurten KİRİŞ YILMAZ, Savaş KAYAN

Pages : 80-88

View : 22 | Download : 8

Publication Date : 2018-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğadaki bütün canlıların türü koruma ve devam ettirme, beslenmek için av bulma, başka canlılarca avlanmama, iş bölümü yaparak hayatını devam ettirme gibi bir arada yaşamak için çeşitli sebepleri vardır. Onların bu birliktelikleri, onları belli bir çıkar kapsamında bir arada tutar. Bir canlı türü olarak insanın da bir arada yaşamak için çeşitli sebepleri vardır. Ama insanın hemcinsleriyle birlikte yaşaması sadece bir çıkar birlikteliği değildir. Çünkü insan biyolojik kimliğinin dışında bir değer varlığı olarak toplumsal bir varlıktır. Onu toplum dışında düşünmemiz mümkün değildir. Toplumun içindeki insan, kadın erkek gibi cinslerinden hareketle değil topluma katkısı, uyumu, yeri ve önemi açısından ele alınır. O akıl sahibi bir varlık olarak topluma faydalı olacak şeyleri artırmak ve zarar verecek şeylerden de onu korumakla mükelleftir.  Bu anlamda toplum üzerine düşünüldüğünde insanın bireysel bir varlık olarak katkıları ele alınır, toplum felsefesi de tüm bu ortak çabanın felsefesidir.  Bu anlamda bir toplum felsefesi yapan Ahmet Mithat Efendi, Tanzimat devrinin önde gelen fikir adamlarındandır. Çalışmalarında Tanzimat döneminin düşünsel arka planına önemli hizmetleri olan bir aydın olarak, özellikle “Dağarcık” ve “Kırkanbar” adlı dergileri ile çok büyük bir kitleye hitap etmiştir. Avrupa aydınlanmasının etkilerinin görüldüğü Tanzimat döneminde öne çıkan bireycilik, hoşgörü, laiklik, eşitlik, özgürlük ve hak gibi fikirler Ahmet Mithat Efendi ile toplumun bütünü için önemli bir hal almıştır. O roman, hikâye, tiyatro, tarih, coğrafya, felsefe, din, ekonomi hatta görgü kurallarına kadar her alanda yazmış ve toplumu dönüştürme uğruna çalışan bir toplum düşünürüdür. Bu çalışmada da bu büyük aydının, toplumun değişimi için sarf ettiği çabanın bizzat görüldüğüne şahit olduğumuz “Felsefe-i Zenan” adlı eseri ele alınacaktır. Çünkü Ahmet Mithat Efendi, “Felsefe-i Zenan” isimli eserinde kadınların toplum içindeki yerini ortaya koymakla aslında bütün bir toplumun yapısının ipuçlarını vermiş ve bir toplum felsefesi yapmıştır.
Keywords : Aydınlanma, Toplum, Aydın, Türk Edebiyatı