KLASİK SONRASI ÇAĞATAY TÜRKÇESİ DÖNEMİ SUFİ ŞAİRLERİNDEN BABA RAHÎM MEŞREB’İN ŞİİRLERİNDE KUR’ÂN’IN YANSIMALARI: ÂYET İKTİBASLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : İbrahim AKÇA

Pages : 139-158

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağatay Türkçesi, İslami Orta Asya edebî Türk dilinin 15.-20. yüzyılları arasındaki dönemi kapsayan Tarihî Türk lehçelerinden birisidir. Bu lehçe, özellikle Ali Şîr Nevâî ile birlikte klasik hâlini almaya başlamış; 1921 yılına gelinceye kadar da etkisini göstermiştir. Yaklaşık beş yüz yıllık bir dönemde kullanılan Çağatay Türkçesini, klasik öncesi, klasik ve klasik sonrası dönemler olmak üzere üç ana başlıkta incelemek mümkündür. Bu dönemlerde yetişen Sekâkî, Lutfî, Ataî, Ali Şîr Nevâî, Hamîdî, Şeybânî, Bâbür, Ebu’l-Gâzî Bahadır Han, Sûfî Allahyâr, Baba Rahîm Meşreb gibi isimler, sadece Orta Asya İslami Türk edebiyatına değil; İslami Türk edebiyatının tamamı için isimlerini kazımış önemli şahsiyetlerdir. Bu çalışmaya konu olan Baba Rahîm Meşreb, Çağatay Türkçesinin klasik sonrası döneminde yaşamış, hayatının büyük bir kısmını diyar diyar gezerek ve gezdiği yerlerde dinî-tasavvufî şiirlerini didaktik bir üslupla, çoğunlukla halkın diliyle söyleyerek geçirmiş önemli bir şairdir. Çalışmada Meşreb’in gazel, müstezat, murabba, muhammes, müseddes, müsebba ve müsemmenlerinde geçen ayet iktibasları tespit edilecek; bu ayetlerin içerikleri ve şairin yaptığı iktibasları manzumelerinde nasıl işlediği açıklamaya çalışılacaktır.
Keywords : Çağatay Türkçesi, Baba Rahîm Meşreb, Âyet, İktibas