İSLAM DÜŞÜNCESİNDE ELEŞTİREL BİR PARADİGMANIN OLUŞUMU: TEHÂFÜT GELENEĞİ VE FELSEFÎ DEĞERİ

Authors : Bilgehan Bengü TORTUK GÖKDEMİR

Pages : 5-25

View : 21 | Download : 12

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada İslâm düşüncesine Gazâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife isimli eseriyle başlayan Tehâfüt geleneği ve bu gelenekte yer alan eserlerin felsefî durumları ele alınacaktır. Bu çalışmanın amacı Tehâfütlere dair genel bilgiler verilmesinin yanı sıra Tehâfütlerin İslâm düşüncesi üzerindeki etkilerine değinilerek felsefî açıdan durumunu ortaya koymaya çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda zaman zaman Tehâfütlerde ele alınan konular içerisinden örnekler verilerek bu eserlerin felsefî değerlerinin olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Düşünce tarihinde birtakım etkiler sebebiyle dönüşümlerin ve yeniden şekillenmelerin olduğu gözlemlenmektedir. İslâm düşünce tarihinde de benzer durumlar yaşanmış ve düşünce alanlarında yeniden şekillenmeler oluşmuştur. Zikredilen düşünce tarihinde bu dönüşüm noktalarından biri de Tehâfütlerin yazılmaya başlanması ve Tehâfüt tartışmalarıdır. Dolayısıyla Tehâfütler, İslâm düşüncesinde oluşan şekillenmeler üzerinde kayda değer etkilere neden olmuştur. Bu etkilerin olumlu yönde olduğuna dair görüşler mevcut olmakla birlikte özellikle felsefî düşünce açısından olumsuz yönde bir etkiye sahip olduğuna ilişkin görüşler de bulunmaktadır. Ancak açıktır ki Tehâfüt tartışmaları felsefe, kelâm ve tasavvuf alanlarında önemli etkilere sahiptir. Özellikle kelâm ve felsefe konularının bu etkiler sebebiyle iç içe geçmeye başladığı görülmektedir. Bu etkileri Osmanlı düşüncesinde Tehâfüt tartışmalarının yeniden başlatılmasında da görmek mümkündür. Zira Osmanlı dünyasında Tehâfüt tartışmaları özellikle ilmî düşüncenin hareketlenmesi ve canlılığını koruması için yönetim tarafından desteklenmesi neticesinde tekrar başlamış ve önemli ölçüde etkili olmuştur.
Keywords : İslâm Düşüncesi, Tehâfüt Geleneği, Felsefî Değer, Gazâlî, İbn Rüşd