BİR NAZİRE ÖRNEĞİ OLARAK TAŞLICALI YAHYA`NIN GÜLŞEN-İ ENVAR`I

Authors : Kadriye YILMAZ

Pages : 107-126

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2015-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :16. yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Yahyâ Bey insert ignore into journalissuearticles values(ö.990/1582);, Dukakin Beyleri soyundan gelen bir Arnavut Beyzâdesi’dir ve devşirme olarak İstanbul’a getirilir. Yeniçeri ocağında aldığı eğitimin ardından yükselmiş ve Kanûnî’nin yanında Viyana insert ignore into journalissuearticles values(1529);, Alman insert ignore into journalissuearticles values(1532); ve Irakeyn insert ignore into journalissuearticles values(1533); seferlerine katılmıştır. Ömrünün sonunda bugünkü Romanya sınırlarında yer alan Tamışvar civarındaki bir hudut boyunda uç beyi olarak çalışmış ve 1582’de İzvornik’te vefat etmiştir. Arnavut asıllı olmakla birlikte Yahyâ Bey, İstanbul Türkçesinin kudretli bir şairi olmayı başarabilmiştir. Gazel ve kasidelerinde temiz ve sade bir dil kullanmış ancak asıl şöhreti mesnevileriyle yakalamıştır. Gencîne-i Râz, Kitâb-ı Usûl, Şâh u Gedâ, Yûsuf u Züleyhâ, Gülşen-i Envâr mesnevilerinden meydana gelen bir hamsesi ve dîvânı vardır. Bunlardan Gülşen-i Envâr insert ignore into journalissuearticles values(Nurlar Bahçesi);, 1550’de Kanûnî’ye ithaf edilmiştir. Bazı kaynaklar 1174’te Behramşâh’a ithaf edilen Nizâmî’nin Mahzenü’l-esrâr’ına insert ignore into journalissuearticles values(Sırlar Hazinesi); nazire olarak kabul etmektedirler. Mahzenü’l-esrâr gibi ahlâkî ve hikemî tarzda bir mesnevidir ve onun gibi aruzun Müfte’ilün Müfte’ilün Fâ’ilün kalıbında yazılmıştır. Yaklaşık 3000 beyittir. Mahzenü’l-esrâr 20 “makâle” ve “hikâye”den oluşmakla birlikte Gülşen-i Envâr’ın esas bölümü 4 “fasıl” ve 7 “mertebe”dir. Bu bölümlerde “hikâye” ve “temsil”ler yer almaktadır. Ancak mesnevinin bu esas bölümüne geçmeden önce besmele hakkında üç manzume, üç tevhîd, üç münâcât, üç na’t, Kanûnî medhiyesi ile sebeb-i telîf bölümleri ve ardından şeyhi Üryânî Mehmed Dede’ye övgü ile “Hikâyet-i Hazret-i İmâm-ı Azam” bölümü gelmektedir. Nizâmî-i Gencevî insert ignore into journalissuearticles values(d.1141-ö.1214);, Penc Genc insert ignore into journalissuearticles values(Beş Hazine); hamsesi ile mesnevi şairlerin başlıca modeli olmuştur. Gülşen-i Envâr’da Nizâmî ile boy ölçüşen Yahyâ, hem Nizâmî’den hem de mesnevi alanının diğer büyük üstatlarından kendisini üstün tutar. Bu bildiride Nizâmî`nin Mahzenü`l-esrâr’ının Türkçe nazireleri ve bu nazirelerden biri olarak kabul edilen Taşlıcalı Yahyâ Beye ait olan Gülşen-i Envâr’ın Mahzenü’l-esrâr’la benzerlik ve farkları mukayese edilmeye çalışılmıştır
Keywords : mesnevî, Mahzenü`l esrâr, nazire, Gülşen i Envâr, Taşlıcalı Yahyâ