Mubahın Şer’î Hüküm Olup Olmaması ile İlgili Yaklaşımlar ve Bunun Mubahın Sınırlandırılması ile İlişkilendirilmesi

Authors : İbrahim YILMAZ

Pages : 206-239

Doi:10.35415/sirnakifd.697482

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2020-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm hukuk metodolojisinde h ükmün tanımı ile ilgili biri kaynağını, diğeri muhatabını esas alan iki temel yaklaşım vardır. Kaynağını esas alan yaklaşıma göre hüküm Şâri’in hitabı, muhatabını esas alan yaklaşıma göre ise hüküm Şâri’in hitabının sonucudur. Her iki yaklaşıma göre de hükmün tanımında biri “talep/iktizâ”, diğeri “tahyîr/muhayyerlik” olmak üzere iki temel kavram yer almaktadır. Hükmün tanımında yer alan “talep/iktizâ” kavramı; farz/vacip, mendup, mekruh ve haram gibi şer’î hükümleri içermektedir. “Tahyîr” ise mubah olan hükümleri ifade etmektedir. Klasik dönem İslâm hukuku metodolojisinde mubahın mahiyetiyle ilgili; “teklîfî  hüküm  olup olmaması”, “şer’î  hüküm  olup olmaması”, “emredilmiş olup olmaması” ve “talep içerip içermemesi” gibi birçok konu tartışılmıştır. Hiç şüphesiz bu konulardan en önemlisi, “mubahın şer’î  hüküm  olup olmaması” hakkında cumhur ile Mu’tezilî âlimler arasında geçen tartışmadır. Cumhur, mubahın teklîfî/şer’î hükümlerden biri olduğunu söylemektedir. Buna mukabil Mu’tezilî âlimlerden Abu’l-Kasim al-Belhî el-Kâ‘bî  insert ignore into journalissuearticles values(öl. 319/911); ve onun taraftarları ise mubahın  şer‘î bir hüküm olmadığını söylemektedirler. Diğer taraftan Mubahın  şer’î  hüküm  olup olmaması meselesi, “kamu otoritesinin mubahı/cevazı sınırlandırma yetkisi” bağlamında son dönemlerde de tartışılmaya devam etmektedir. Nitekim Osmanlı’nın son dönemlerinde Mansurizâde Said insert ignore into journalissuearticles values(1864-1923);, kamu otoritesinin mubahı sınırlandırması bağlamında  “cevazın ahkâm-ı şer’iyyeden olmadığına dair” makaleler yazmıştır. Günümüz İslâm hukukçularından bazıları da Mansurizâde’nin görüşünü haklı bulmaktadır. Ancak kanaatimizce bu iki konu, yani mubahın şer’î hüküm olması ile mubahın kamu otoritesi tarafından sınırlandırılması arasında doğrudan bir ilişki bulunmamaktadır.
Keywords : İslam Hukuku, Mubah, Şer`î Hüküm, Mubahın Sınırlandırılması, Kamu Otoritesi