İlmin Tebliğ Edilmesiyle İlgili Hadislere Muhalif Görülen Bir Hadis: Muâz b. Cebel Örneği

Authors : Merve Batmaz

Pages : 312-334

Doi:10.35415/sirnakifd.1512492

View : 78 | Download : 53

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Yüce Allah “oku” emri ile özelde Hz. Peygamber’e genelde ise tüm Müslümanlara okumayı ve öğrenmeyi emretmiştir. İslâm dininin ilme ve ilim öğrenmeye vermiş olduğu büyük önem neticesinde Hz. Peygamber, ilmin öğrenilmesi ve öğretilmesi konusunda Müslümanları sürekli teşvik etmiş, bu konuda kadın-erkek ayrımı yapmamıştır. Ancak konu ile ilgili hadisler incelendiğinde Rasûlullah’ın (s.a.s.) ilmin öğrenilmesi ve başkalarına öğretilmesi hususundaki tavsiyelerinin yanı sıra bazı hadislerinde ashâbından bildikleri birtakım hususları gizlemelerini istediği ya da sahâbeden bir kısmının bildikleri bazı şeyleri insanlardan gizlemeyi bizzat tercih ettikleri görülmektedir. Söz konusu rivâyetler ilmin tebliğ edilmesi ile ilgili hadislere zahiren aykırılık arz etmektedir. Meselenin doğru bir şekilde anlaşılması ise esasında Hz. Peygamber’in eğitim metodunu anlamaya bağlıdır. O (s.a.s.) insan yetiştirmeyi en güzel şekilde yapmış, bunu yaparken de ashâba yönelik eğitiminde çeşitli yolları tercih etmiştir. Bunlar içerisinde soru sormak, cevap vermek, örnek olay ile anlatımda bulunmak, muhatabın durumunu gözetmek, yazıp-çizmek, teşbihte bulunmak gibi yöntemler yer almaktadır. Klasik hadis eserleri incelendiğinde Hz. Peygamber’in bu şekildeki eğitim ve öğretim metotlarını gösteren pek çok hadisin bulunduğu görülmektedir. Söz konusu hadislerden yola çıkarak muhaddisler eserlerinde Hz. Peygamber’in talim ve terbiye metoduna işaret eden başlıklara yer vermiştir. Örneğin Buhârî, Sahîh’inin ‘ilim’ kitabında açmış olduğu bâblarda Hz. Peygamber’in metoduna işaret eden çeşitli başlıklara yer vermiştir. Bu başlıklar içerisinde konumuzu ilgilendiren temel iki başlık bulunmaktadır. Bunlardan ilki “Bazı insanların anlayışlarının yetersiz kalmasından ve daha ağır bir duruma düşmelerinden korkarak bazı tercihleri terk eden kimse bâbı”, ikincisi ise “Anlayamamaları korkusundan dolayı ilmi, bir topluluktan başka bir topluluğa tahsis eden kimse bâbı”dır. Bu başlıkların, Hz. Peygamber’in talim ve terbiye metodundan mülhem açıldığı söylenebilir. Çalışma konusunu ilgilendiren hadis de bu başlıklardan birinde zikredilmektedir. Söz konusu hadisin muhtevasına bakıldığında Hz. Peygamber’in Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şahitlik eden kimseye cehennemin haram kılındığı bilgisini Muâz b. Cebel’e bildirdiği görülmektedir. Muâz b. Cebel de bu müjdeyi insanlara söylemek için izin istemiş, fakat Hz. Peygamber “Eğer haber verirsen bu bilgiye güvenirler.” diyerek izin vermemiştir. Muâz b. Cebel bu bilgiyi bir müddet insanlardan gizlemiştir. İlmin öğrenilmesi ve öğretilmesi hususundaki bu gibi farklı rivâyetler Hz. Peygamber’in eğitim metodunu bütüncül bir bakışla incelemeyi gerekli kılmıştır. Zira hadislere parçacı yaklaşım doğru anlama önündeki en büyük engellerden biridir. Bu amaçla yapılan çalışmada öncelikle ilim kavramı ve Hz. Peygamber’in ilme verdiği önem kısaca ele alınmış, ardından Hz. Peygamber’in eğitim metodu incelenmiştir. Bunun tespitinde ise Buhârî’nin Sahîh’i tercih edilmiştir. Yine Hz. Peygamber’in sahâbenin geneline yönelik tavrı ile sahâbeden bir kısmına yönelik tavrı üzerine başlıklar açılarak konu izah edilmeye çalışılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda ilmin tebliğ edilmesine aykırı rivâyetlerin nasıl anlaşılması gerektiği sorusunun cevabı Hz. Peygamber’in eğitim metodu çerçevesinde değerlendirilerek bulunmuştur. Netice itibarıyla Hz. Peygamber ile Muâz b. Cebel arasından geçen diyaloğun arka planında Hz. Peygamber’in eğitim metodunda muhatabın durumunu gözettiği tespit edilmiştir.
Keywords : Hadis, Hz. Peygamber, İlmin Gizlenmesi, Muâz b. Cebel, Metot