İbn Sînâ’nın Kitâbu aksâmi’l-hikme ve tafsîlihâ’sı: Tahkik ve Tercüme

Authors : M Cüneyd KAYA

Pages : 1-40

Doi:10.5281/zenodo.3904471

View : 24 | Download : 11

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam felsefe geleneğinin en etkili ismi olarak kabul edilen İbn Sînâ’nın insert ignore into journalissuearticles values(ö. 428/1037);, felsefî/aklî bilimler tasnifine dair Kitâbu aķsâmi’l-ĥikme ve tafśîlihâ’sı insert ignore into journalissuearticles values(literatürde yaygın olarak bilinen ismiyle Risâle fî aķsâmi’l-‘ulûmi’l-‘aķliyye’si);, onun bu alana dair kaleme aldığı bilinen “yegâne” müstakil eser olarak hem klasik hem de modern dönemde sadece İbn Sînâ’nın değil, genel olarak felâsifenin felsefe tasavvurunun ve bilimler tasnifinin tespit ve yorumlanmasında da doğrudan veya dolaylı olarak kendisine sıklıkla müracaat edilen bir eser olmuştur. İbn Sînâ tarafından ne zaman kaleme alındığını bilmediğimiz Aķsâmü’l-ĥikme’nin hem tasnif hem de muhteva itibarıyla içerdiği yenilikler, onun, eş-Şeyhu’r-reîs’in yetişkinlik döneminde kaleme alındığı ihtimalini güçlendirmektedir. Teorik bilimleri kendi içinde asl insert ignore into journalissuearticles values(temel bölüm); ve ferʻ insert ignore into journalissuearticles values(alt bölüm); şeklinde hiyerarşik bir tarzda tasnif eden İbn Sînâ, bir yandan metafiziğin insert ignore into journalissuearticles values(el-ilmü’l-ilâhî); kapsamını genişletip derinleştirirken, bir yandan da peygamberlik ve dini, pratik felsefenin bir alt dalı olan siyaset içinde değerlendirmenin imkânlarına işaret etmektedir. Ayrıca İbn Sînâ’nın metafiziğin bir alt dalı olarak ortaya koyduğu “dönüş yeri bilimi” kapsamında ölüm sonrasında mükâfat ya da cezanın cismanî mi, ruhanî mi olacağı tartışması bağlamında akıl ile vahiy/din ilişkisine dair ortaya koyduğu uzlaşmacı tavır da Aķsâmü’l-ĥikme’nin ayırt edici yönleri arasında sayılmalıdır. Pek çok defa basılan ve iki tenkitli neşri bulunan Aķsâmü’l-ĥikme’nin bu çalışmada sunulan tenkitli neşri, İbn Sînâ’nın eserlerine dair görece erken tarihli mecmualar içinde yer alan iki nüshasına dayanmaktadır: insert ignore into journalissuearticles values(a); İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi A[rapça] Y[azmalar], nr. 4755, vr. 83b-91b ve insert ignore into journalissuearticles values(b); Bursa İnebey Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, nr. 1194, vr. 152b-155b. Bu nüshalardan ilki, mevcut tenkitli neşirlerden birinde kullanılmış, ancak tercihli bir tenkitli neşir yöntemi kullanıldığı için söz konusu kıymetli nüshanın özellikleri belirsiz hâle gelmiştir. İkinci nüsha ise şimdiye kadar Aķsâmü’l-ĥikme’nin herhangi bir neşrinde kullanılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, öncelikle bahsi geçen iki nüshayı dikkate alarak Aķsâmü’l-ĥikme’nin daha sıhhatli bir tenkitli neşrini ve buna dayalı olarak Türkçe tercümesini ortaya koymaktır. Gerek risalenin söz konusu iki tenkitli neşrinin girişlerinde, gerekse müstakil çalışmalarda risalenin içeriğine dair ayrıntılı değerlendirmeler yapıldığından, burada risalenin ön plana çıkan yönlerine değinmekle yetinilecektir.
Keywords : İbn Sînâ, bilimler tasnifi, felsefî aklî bilimler, Aķsâmül ĥikme, Risâle fî aķsâmil ulûmil aķliyye