Memlûklerde meşrûiyet arayışları ve saltanat inşasına yönelik çabalar “sultanı öldüren sultan olur”

Authors : Süleyman ÖZBEK

Pages : 155-172

Doi:10.1501/Tarar_0000000538

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2013-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :1250-1517 yılları arasında yaklaşık iki buçuk asır Mısır ve Suriye coğrafyasında hüküm süren Memlûkler, köle asıllı olmaları sebebiyle meşruiyet kazanmak amacıyla yoğun çalışmalara girmişlerdir. Bu konuda karşılarına çıkan iki önemli fırsatı olumlu bir şekilde kullanarak bir anda İslam âleminin hâmisi mevkiine yükselmişlerdir. Bu fırsatlardan ilki; Moğolların 1260’da Ayn-Calût’ta Memlûkler tarafından ağır bir yenilgiye uğratılarak Orta-Doğu’daki ilerleyişini durdurmak zorunda kalmalarıdır. İkincisi ise; 1258 yılında Bağdad’da ortadan kaldırılan Abbasî Halifeliği’nin Mısır’da yeniden ihyâ edilmesidir. Memlûk sultanları hem Ayn-Calût zaferi hem de Abbasî Halifeliği’ni himayeleri altına alarak İslam âleminde söz sahibi bir konum kazanmışlardır. İslam âleminde meşrûiyet kazanan Memlûk sultanları, bundan sonra içeride kendi aralarında hâkimiyet ve saltanat prensipleri oluşturma gayretine girmiştir. Devletin kanlı bir ihtilal sonucunda kurulması daha sonraki yıllarda da “sultanı öldüren sultan olur” cümlesiyle özetlenebilecek bir prensip olarak kabul görecek ve yıkılışa kadar veliahdlık sistemi birkaç istisna dışında gerçekleşmeyecektir. Kanlı ihtilâller, emirler arasındaki nüfûz mücadeleleri Memlûkleri Mısır ve Suriye coğrafyasına hapsedecek, bunun sonucunda tarihte kurulan bütün Türk devletlerinde gördüğümüz fütûhatçı felsefenin temel hedefi olan cihan hâkimiyeti idealini uygulamaya koyamayacaklardır. Kendilerini belirli bir coğrafyaya hapsetmeleri sebebiyle dünyadaki olayları veteknolojik gelişmeleri takip edememişler bunun sonucunda da yıkılış kaçınılmaz hale gelmiştir
Keywords : Memlükler, Saltanat, Meşrüiyet arayışları