H.F.B. LYNCH’TE 19. YÜZYILIN SONUNDA BİTLİS

Authors : Ayşegül KUŞ

Pages : 300-325

Doi:10.35239/tariharastirmalari.473297

View : 28 | Download : 16

Publication Date : 2019-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bitlis, Dicle Nehri’nin kollarından birini oluşturan Bitlis Çayı’nın güneydoğu Toroslar arasında açtığı dar ve derin bir vadide, deniz seviyesinden 1400-1450 metre yükseklikte kurulmuştur. Sahip olduğu coğrafi konum nedeniyle bulunduğu dağlık ve engebeli alanda, El-Cezire düzlüklerini Doğu Anadolu’nun merkezi platolarına, oradan İran ve Kafkasya’ya bağlayan yol üzerinde bulunması nedeniyle, çok eski dönemlerden itibaren, insanların zorunlu olarak geçmek zorunda kaldıkları bir güzergâh olmuştur. Bu nedenle kent, tarihsel süreçte Urartular, Asurlular, Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Eyyubiler, Ermeni Krallıkları ile bazı Kürt Beyliklerinin ve Osmanlıların hâkimiyet tesis etmek istedikleri bir yer olmuştur. Kent ayrıca doğu ve güneydoğu Anadolu’ya gelen Tavernier, Kinneir, Ainsworth, Brant,  Taylor, Müller Simonis, Hyvernat, Nolde gibi kimi batılı seyyah ve araştırmacıların da ilgisini çekmiştir. Bu seyyah ve araştırmacılarından birisi de İngiliz seyyah ve araştırmacı olan H. F. B. Lynch’tir. Bu çalışma, İngiliz asıllı Lynch’in 1893 ve 1898 yıllarında yaptığı iki geziye dair kayıt altına aldığı ve ilk olarak 1901 yılında “Armenia Travels and Studies” adıyla Londra’da yayınlanan gezi notlarına dayanmaktadır. Çalışmanın amacı, Lynch’in gezi notlarından yola çıkarak, kentin tarihi coğrafyası, fiziki yapısı ve sosyal dokusu hakkında verdiği bilgileri değerlendirerek Bitlis’in tarihi geçmişinin aydınlatılmasına yönelik bazı katkılar sağlamaktır.
Keywords : Bitlis, 19 yüzyıl, seyyah, H F B Lynch, tarihi coğrafya, fiziki yapı