Selçuklular’da Sağlık, Sağlık Kurumları ve Tıp Eğitimi

Authors : Muharrem KESİK

Pages : 115-144

View : 17 | Download : 50

Publication Date : 2020-08-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Selçuklular askerî ve siyasî başarılarının yanı sıra tıp eğitimi ile hastalıkların tedavisine de büyük önem vererek bu alanda da üstünlük sağlamışlardır. Selçuklu sultanları, devletin kuruluşundan itibaren sağlık alanında yatırımlar yapmaya başlamışlardır. Selçuklularda sağlık hizmetleri genellikle bîmâristan, dârü’ş-şifâlar ve kervansaraylar gibi kurumlarda verilmekte idi. Büyük Selçuklu Devleti’nde tıp eğitimi ise medreselerden çok bîmâristan ve dârü’ş-şifâ gibi tesislerde yapılmaktaydı. Selçuklular hem sosyal devlet anlayışının prensipleri gereği hem de birçok coğrafyanın kesişim noktasında bulunmanın getirdiği salgın hastalık riskine karşı sağlık konusuna ehemmiyet göstermişlerdir. Cüzzam, çıban, çiçek, felç, veba, verem gibi hastalıklara karşı devrin ötesinde tedavi yöntemleri uygulanmıştır. Selçuklu coğrafyasında seyyar hastaneler, kervansaray hastaneleri ve saray dârü’ş-şifâları bulunmaktaydı. Sefere çıkan orduların beraberlerinde de develer üzerinde taşınan seyyar hastaneler bulunurdu. Selçuklu ülkesinde kervansaraylarda yolculara belli bir süre boyunca bedava sağlık hizmeti verilirdi. Ayrıca hükümdarların da şahsi doktorları bulunmaktaydı. Hükümdar ve devlet adamlarının dışında da hayırseverler dârü’ş-şifâlar yaptırırlardı. Nişâbur, Isfahan, Bağdad, Halep, Amasya, Çankırı, Konya, Kayseri, Malatya, Erzurum gibi şehirler aynı zamanda önemli sağlık merkezleri konumundaydılar. Buralarda bulunan bazı sağlık kurumları kitâbeleri ile günümüze kadar ulaşmıştır. Bu kitâbeler ışığında Selçuklu Devleti’nin sağlık hususunda her türlü tedbiri aldığı ve masraftan kaçınmadığı da görülmektedir. Ayrıca Selçuklular döneminde yetişen birçok ünlü doktor yıllar boyunca hem Osmanlı medeniyetine rehberlik etmiş hem de onların eserleri, Avrupa’da yıllarca ders olarak okutulmuştur. Bu çalışma ile Selçukluların sağlık alanında attığı önemli adımlar, kurdukları tesisler ve döneme damgasını vuran mühim tıpçılar ele alınmıştır.
Keywords : Selçuklular, Tıp, Selçuklu Hastaneleri, Hastalıklar, Dârüşşifâ