18. Yüzyılda Bir Âyân Ailesi: Hasançavuşzâdeler

Authors : Mehmet Yaşar Ertaş, Hacer Kılıçaslan

Pages : 21-66

Doi:10.26650/iutd.20241456318

View : 66 | Download : 56

Publication Date : 2024-08-02

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin 17 ve 18. yüzyıllardaki idari ve mâli değişiminin en önemli sonuçlarından biri, eyaletlerde âyân adı verilen seçkin bir zümrenin idari sisteme dahil olmasıdır. Âyân aileleri olarak da bildiğimiz iktidar ve servet sahibi bu zümre, taşrada çeşitli görevler üstlenmek suretiyle 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı idari yapısına ortak olmuştur. Bu süreçte Karaosmanoğulları, Çapanoğulları, Caniklizâdeler ve Pazvandoğulları gibi büyük aileler yanında, hâkimiyet bölgeleri sancak ve kazalarla sınırlı olan daha küçük ölçekli birçok âyân ailesi de ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de Menteşe sancağında 18. yüzyıl boyunca egemen olan Hasançavuşzâdelerdir. Bu makalede, 1683-1699 savaşlarının ekonomik ve sosyal krizinin ağır sonuçlarının devam ettiği bir dönemde Köyceğiz’de ortaya çıkıp subaşılık, serdengeçti ağalığı, yeniçeri serdarlığı ve mütesellimlik gibi görevlerle Menteşe’de vazgeçilmez bir güce dönüşen bu ailenin yüzyıllık hikâyesi anlatılmıştır. Bu çerçevede ailenin askerî, politik ve ekonomik gücünü belirleyen şartlar, üstlendikleri görevler, hakimiyet bölgeleri, parçası oldukları bölgesel rekabet ve merkezî hükümetle olan ilişkileri, Osmanlı arşiv kaynaklarına dayalı ve kronolojik olarak ortaya koyulmuştur.
Keywords : Taşra idaresi, Âyân, Menteşe Sancağı, Mütesellim, Mültezim