Eski İranlılarda Xvarena Anlayışı ve Bunun Türklerdeki Kut ile Münasebeti

Authors : Mehmet TEZCAN

Pages : 167-193

View : 20 | Download : 13

Publication Date : 2007-12-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Türklerle İranî kavimler arasındaki ilişkiler çok eskidir. M.Ö. V. veya IV. yy.lardan itibaren Saka ve diğer göçebe boylarda başlayan bu münasebet, M. S. I. yy.da kurulan Kuşanlardan itibaren artmış. lraıı`ııı Ahura—Mazda/ Mazdaizm / Zerdüştizm dini tesirleri Moğolistan ve Çin’e kadar yayılmıştı. Bu diııde ise başlangıçta tek bir tanrı anlayışı olup, putlara tapma geleneği bulunmuyordu. M.S. VI. yy.da Moğolistan ve Batı Türkistan sahasında kurulan Türk Kağanlığı döneminde lranî kavimlerle olan ilişkiler daha da sıklaştı. [. Türk Kağanlığı döneminde bazı Türk hükt`ımdarlarınuı Budist oldukları veya Budizmi teşvik ettikleri biliniyorsa da II. Türk Kağanlığı idarecilerinin Budist olmadıkları ve buna da sıcak bakmadıkları. Tek Tanrı insert ignore into journalissuearticles values(Tengri); inancına sahip oldukları. gerek Orhun Kitabelerinden, gerekse Çin kaynaklarından anlaşılmaktadır. M.S. lll. yy.da İran`da kurulaıı Sasani İmparatorluğu ile VI. yy.da Moğolistan ve Batı Türkistan’da kurulan Türk Devletleri zamanında ilişkiler daha da artmıştır. Bu ilişkilerde aracı rolü ise daha çok Soğdltılar oynuyorlardı. Türklerdeki Tengri ve Kut anlayışları ile lrani kavimlerde veya onlardan etkilenen civar göçebe devletlerdeki anlayışları karşılaştırdığımızda. aralarında bazı temel benzerlikler olduğu gözüküyor. Bu tür benzerlikleri Alıamenid / Pers İmparatorluğu ve II. Türk Kağanlığı`nın “devlet kitabeleri”nde de görmek mümkündür. Hakimiyeti ilâhî bir menşeye dayandıraıı Türklerde hükümdar, bunun bir belirtisi olarak kut taşırdı. İran’da kurulan Sasani Devleti hükümdarları ise kut’a benzer şekilde lıvarena adı verilen bir alamet taşıyorlardı ki bu. genellikle hükümdarın tacında bir sembol veya belirti şeklinde tezahür ediyordu
Keywords : AhuraMazda, Sasaniler Soğdlıılar, Türk Kağanlığı, Tengri, kut, hvarena