Sultan Melikşah’ın Eşlerinden Çağrı Bey’in Torunu Zübeyde Hâtun

Authors : Zuriye ORUÇ

Pages : 317-334

Doi:10.18513/egetid.974625

View : 18 | Download : 18

Publication Date : 2021-07-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Melikşah’ın adı bilinen üç eşinden biri olan Zübeyde Hâtun, Melikşah’dan sonra tahta çıkan onun en büyük oğlu ve veliahtı Berkyaruk’un annesidir. Cevher Hâtun adında bir de kızı vardır. O aynı zamanda Selçuklu hanedan ailesindendir. Çağrı Bey’in oğlu Yâkûtî’nin kızı ve Azerbaycan Emîri İsmail b. Yâkûtî’nin kız kardeşidir. Zübeyde Hâtun her ne kadar oğlu Mahmud’un saltanatını temin için büyük bir hırs ve azimle mücadele vermiş Karahanlı soylu Terken Hâtun kadar bilinmese de esasen Melikşah’ın ölümünden sonra başlayan saltanat mücadelelerinde adı sıklıkla oğlu Berkyaruk ile birlikte anılmaktadır. Özellikle Terken Hâtun’un ölümü ve Berkyaruk’un saltanat mücadelesinden başarı ile çıkmasından sonra gücü ve etkinliği artan, oğlu üzerinde etkili ve devlet yönetiminde söz sahibi olan Zübeyde Hâtun’un, Melikşah’ın diğer eşleri gibi kendisine bağlı hazinesi, divanı ve veziri vardır. Oğlu Berkyaruk tarafından son derece sevilen hâtunun devlet yönetimindeki varlığı ve oğlu üzerindeki etkisinden özellikle Berkyaruk’un veziri Müeyyidülmülk b. Nizâmülmülk ve bazı devlet adamları rahatsız olmuştur ki nihayetinde vezir ile Zübeyde Hâtun karşı karşıya gelmişler, bu düşmanlıktan iki taraf da zarar görmüştür. Zübeyde Hâtun, üvey oğlu Muhammed Tapar’ın isyan etmesi ve Rey şehrini ele geçirmesi sonrası, Berkyaruk’dan sonra Muhammed Tapar’a vezir olan baş düşmanı eski vezir Müeyyidülmülk tarafından boğdurulmuştur. Berkyaruk, annesini boğdurtan Müeyyidülmülk’ün bir süre sonra esir düşmesi ve huzuruna getirilmesi üzerine onu kendi elleriyle öldürmüştür. Zübeyde Hâtun’un kaynaklarda kayıtlı hayat hikâyesi, oğlu Berkyaruk’un saltanat mücadelesi ile iç içe geçmiş durumdadır. Bu çalışmada Zübeyde Hâtun ile ilgili söz konusu bilgiler ele alınarak değerlendirilmiştir.
Keywords : Zübeyde Hâtun, Selçuklu, Melikşah, Berkyaruk, Kadın