Conversion Among the Dragomans and the Language Boys of the Venetian Republic in Istanbul (1596-1709)

Authors : Volkan DÖKMECİ

Pages : 129-153

Doi:10.18513/egetid.1148721

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2022-07-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Din değiştirme hem Müslüman Osmanlı İmparatorluğu hem de Hristiyan Venedik Cumhuriyeti için dini bir olgu olmanın dışında sosyal, siyasi ve ekonomik boyutu olan bir hadiseydi. Toplumsal açıdan bakıldığında mevcut toplumsal geleneklerden ve toplum ahlakını şekillendiren özgün kurallardan sapmak her iki devletin toplumu açısından kabul edilemez bir durumdu. Bununla beraber, toplumlar arasındaki hareketlilik ve yoğun etkileşim din değiştirme olgusunu olağan hale getirmişti. Siyasi açıdan bakıldığında, 16. yüzyılda Akdeniz kıyılarının nüfuz altına alınması konusunda yoğun rekabet yaşayan iki devlet, kendi tebaasının rakip devlete geçmesini siyasi nüfuz alanı bakımından sakıncalı ve tehlikeli bir durum olarak görmekteydi. Ekonomik açıdan bakıldığında birtakım şahsi menfaatler, Venedik tebaasının borçlarından kurtulma çabası, Osmanlı himayesinin cazibesi ve Osmanlı erkanı ve toplumuyla olan bağlar üzerine inşa edilen kariyer planının, Venedik Cumhuriyeti dragomanlarının din değiştirmelerinde etkili olduğu görülmektedir. Din değiştirme hem Osmanlı hem de Venedik tarafında dinin ülküleri, ilkeleri ve kuralları çerçevesinde gerçekleşmiştir. Osmanlılar, Müslüman olmayan birini İslam’a davet etmeyi dini açıdan son derece hayırlı bir hadise olarak görmüşlerdir. Din değiştiren, onların tabiriyle ihtida eden kişi de yeni bir dine değil fıtratında olan asıl dine dönmüş addedilmiştir. Allah’ın birliğini ve Hz. Muhammed’in peygamberliğini kabul etmek, kelime-i şahadet getirmek ihtida için yeterliydi ve herhangi bir tören düzenlenmiyordu. Venedik Cumhuriyeti’nin dahil olduğu Katolik inancına göre ise Katolik olmak Tanrı’nın ihsanı ve merhameti sayesinde mümkündü. Katolik inancında din değiştirmenin sebebi ölüm korkusu, iç çatışma ve kişinin kendi nefsiyle mücadelesi şeklinde izah edilmekteydi. Katolik inancına göre kişiyi Hristiyanlığa döndüren Tanrı’nın ihsanı ve Hz. İsa’nın ruhani varlığıydı. Katolik olacak kişi aklın kılavuzluğunda hareket etmeli, inanma arzusu taşımalı ve kilisenin Tanrı kelamını öğrettiğine inandığını beyan etmeliydi. Bu üç şart tamamlandığında vaftiz töreni yapılıyordu. İncil’e el basarak Katolikliğe inandığını ve emirlere uyacağını ifade ediyordu. Bu makalede bütün bu sosyal, siyasi ve ekonomik gerekçeler ve bunların devletler nezdindeki sonuçları, meydana gelen hadiseler ve bunlara konu olan dragomanlar üzerinden izah edilecektir. Bu da dragomanların hem spiritüel hem de maddi dünyaları hakkında kısmen de olsa bilgi edinmemize yardımcı olacaktır. Tarikat bazlı din değiştirmeler de daha ziyade Osmanlı-Venedik toplumları ve yöneticileri üzerindeki etkisi ve bunlar arasındaki ilişkiye nasıl yön verdiği bakımından değerlendirilecektir. Bu değerlendirme yapılırken, en erken örnek hadise ile en son örnek hadisenin tarih aralığı olan 1596 ve 1709 seneleri esas alınacaktır.
Keywords : Venedik Cumhuriyeti, Osmanlı İmparatorluğu, dragoman, dil oğlanı, İstanbul, din değiştirme