Osmanlı Bahriyesinde Bir İşgücü Kaynağı Olarak Kürek Mahkûmlarının İstihdamına Dair Bazı Tespitler

Authors : Kaya GÖKTEPE

Pages : 177-214

Doi:10.18513/egetid.1148735

View : 28 | Download : 11

Publication Date : 2022-07-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı işgücü piyasası, devletin belirlemiş olduğu temel prensipler ve kurallar etrafında şekillenmiştir. Bu prensip ve kurallara göre devletin ihtiyaçları içerisinde askerî ihtiyaçlar birinci öncelik sıralamasına sahip olmuş, bunlar içerisinde ise donanmanın işgücü ihtiyacı başlarda yer almıştır. Osmanlı Devleti’nde genel işgücü politikasında gönüllü çalışma arzu edilmiş, ancak işgücü arz yetersizliğinden kaynaklanan nedenlerle bu durum gönüllüler tarafından sağlanamayınca bir zorunluluk olarak alternatif işgücü kaynakları arasında mahkûmlara başvurulmuştur. Osmanlı Devleti’nde toprakların genişlemesi ve donanmanın büyümesine paralel olarak işgücü açığının ciddi boyutlara ulaşmasıyla mahkûmlar, ilk defa XVI. yüzyıldan itibaren donanmada kürekçi olarak görevlendirilmişlerdir. Daha sonra donanma teknolojisindeki değişimler sonucu gemilerde kürekçi ihtiyacında önemli bir azalma meydana gelmiş olsa da kürek mahkûmlarından vazgeçilmemiştir. Bunun sonucunda mahkûmlar, gemilerde olmasa da tersanelerde istihdam edilmeye başlamışlardır. Diğer taraftan mahkûm emeğinde beklenen faydanın görülmesi üzerine daha sonra, Tanzimat dönemi ceza kanunlarında yapılan düzenlemelerle birlikte kürek mahkûmiyetleri kalıcı hale gelmiştir. Bu araştırmada, Osmanlı klasik döneminden başlayıp Tanzimat sonrasına kadar devam eden tarihsel süreçte kürek mahkûmlarının işgücü piyasasına katkıları, Osmanlı bahriyesi özelinde tahlil edilmeye çalışılmaktadır.
Keywords : Denizcilik, Donanma, İşgücü, Mahkûm, Kürek Cezası, Osmanlı Devleti