Bitlis Efsanelerinde Su Kültünün Yansımaları

Authors : Oğuz DOĞAN

Pages : 149-157

Doi:10.21551/jhf.696009

View : 19 | Download : 7

Publication Date : 2020-03-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğanın dört temel unsurundan biri olan su, canlı yaşamının devam etmesi için oldukça önemlidir. Yaşamın her alanında ihtiyaç duyulması ve ölümsüzlüğü simgelemesi unsurun farklı inançlarda, kültürlerde ve dinlerde sıklıkla işlenmesini olağan hale getirmiştir. Özellikle eski Türk halklarının inancı olan Şamanizm, doğada bulunan her şeyin bir ruhu olduğuna söylemektedir. Şamanizm’de ruh taşıdığına inanılan ve saygı duyulması gereken başat unsur ise sudur. Suya gösterilen bu saygı geçmişten günümüze kadar gelinen süreç içerisinde halk anlatmalarına farklı şekillerde yansımıştır. Sözlü kültürün varlığını canlı bir şekilde devam ettirdiği yerlerden olan Bitlis ve ilçelerinde derlenen efsanelere bakıldığında çeşitli kültlerin yansıması olarak değerlendirilebilecek durumlar karşımıza çıkmaktır. Yörenin coğrafi şartlardan ötürü zengin su kaynaklarına sahip olması unsurla alakalı inanışların ve efsanelerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Efsanelerin içerisinde bulunan su kültünün yansımaları doğanın korunmasını için insanlara mitik çağrılarda bulunmaktadır. Bölgede suların merkezinde olduğu anlatılarla aslında yaşamın olağan dengesi korunmaya çalışılmaktadır. Çünkü yaşamın kaynağı olarak görülen suya zarar veren kişileri efsane içerisinde verilen olağanüstü cezalarla toplumsal vicdanda cezalandırılmaktadır. Böylelikle mitik düşünce gizil şekilde uyarılarda bulunarak doğanın korunması ve saygı gösterilmesini insanlara sezdirmektedir. Bu bağlamda yöre efsanelerin yapısındaki su kültü yansımaları belirlenerek tür içinde gizlenen kodlar okunmaya ve toplumsal yarara sunulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Su, Kült, Bitlis efsaneleri, Kültür