1889-1890 Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Mevcut Olan Rüşdiye Mekteplerine Dair Tespit Edilen Bir İstatistiğin İncelenmesi

Authors : Metin MENEKŞE

Pages : 673-713

Doi:10.21551/jhf.1167749

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2022-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyıldan itibaren görülmeye başlanan yenilik hareketleri, Sultan III. Selim insert ignore into journalissuearticles values(1789-1807); ve Sultan II. Mahmud insert ignore into journalissuearticles values(1808-1839); devirlerinde gerçekleştirilen köklü ıslahatlarla geliştirilmiştir. Bu yenileşme hareketleri, Sultan Abdülmecid insert ignore into journalissuearticles values(1839-1861); devrinde ilan edilen 3 Kasım 1839 tarihli Tanzimat Fermanı’yla da modernleşme ekseninde önemli bir seviyeye ulaşmıştır. Sultan II. Mahmud devrinde ilköğretim zorunlu hale getirilirken, aynı zamanda devlet kademelerine memur yetiştirmek ve sıbyân ile askerî okullar arasındaki boşluğu doldurmak için rüşdiyeler açılmıştır. İlk erkek rüşdiye mektebi 1847 yılında İstanbul’da açılmış, ardından İstanbul’da ve taşrada rüşdiyelerin açılmasına devam edilmiştir. Bir süre sonra kız rüşdiyelerinin açılması ve Hristiyan çocukların da rüşdiyelere dâhil olmasıyla her geçen gün rüşdiyelerin sayısı artmıştır. En nihayetinde 1913 yılına kadar resmi statülerini devam ettiren rüşdiyeler, hemen hemen imparatorluğun her köşesinde açılmış ve modern eğitimin yaygınlaşmasında önemli bir işlev görmüştür. Bu çalışmada, H.1307/M.1889-1890 yıllarına ait bir istatistik üzerinde durulmuştur. Osmanlı Arşivi’nde tespit edilen bu istatistikte, H.1307/M.1889-1890 yıllarında ülke genelinde mevcut olan rüşdiyelerin idari birimler itibariyle dağılımı ve sayıları teferruatlı bir şekilde verilmiştir. İstanbul ve taşrada eğitim veren rüşdiyeler kız ve erkek mektepleri olarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Bu istatistiğin, 1889-1890 yıllarında rüşdiye sayısını toplu bir şekilde görmek ve hangi idari birim içerisinde kaç rüşdiyenin aktif olduğunu tespit etmek adına önemli olduğu düşünülmüş ve bu çalışmada değerlendirilmiştir.
Keywords : Osmanlı Devleti, İstanbul ve Taşra, Eğitim Kurumları, Rüşdiye Mektepleri, 1889 1890 Yılları İstatistiği