Kuruluşundan 20. Yüzyıl Başlarına Kadar Osmanlı Vilayet Salnamelerinde İslahiye Kazası (1865-1902)

Authors : Osman KARLANGIÇ

Pages : 651-672

Doi:10.21551/jhf.1171340

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2022-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mülki idarede kaymakamın idaresinde bulunan yere kaza denir. İslahiye Kazası eski devirlerde ülkeleri birbirine bağlayan tarihi güzergâhlar üzerinde 1865’te kurulmuştur. Bu yeni kaza Fırka-i Islahiye’nin iskân faaliyetleri sonucunda ortaya çıkmıştır. Kuruluşundan itibaren Maraş Sancağına bağlıyken 1879’da yeni kurulan Cebel-i Bereket Sancağı sınırlarına dâhil olmuştur. İdari yapıdaki bu değişiklik güvenlik endişelerinden kaynaklanmaktadır. Kazanın önceleri iki mahallesi ve iki nahiyesi vardır. 1868’de mahalle sayısı üçe, nahiye sayısı altıya yükselmiştir. Mahalleleri Delikanlu, Çelikanlı ve Çerkes’tir. Nahiyeleri ise Okçu İzzeddinlü, Şıhlar, Keferdiz, Karayiğitli, Delikanlu ve Çelikhanlı’dır. Salnamelerden İslahiye Kazasının köy adları da tespit edilebilmektedir. Zamanla köy sayısı 60’tan 68’e çıkmıştır. Vilayet salnamelerinde İslahiye’de bulunan devlet kurumları ve çalışanlarının isimleri de yer almaktadır. İslahiye’nin dağlık kesimleri ormanlarla kaplı olup düz alanları geniş bir ovadır. Kazada Karasu denilen bir ırmak, Keller’de insert ignore into journalissuearticles values(Fevzipaşa); bir sülük gölü, Karayiğitli Nahiyesinde sıcak bir kaplıca bulunmaktaydı. Yeni oluşturulan kazada kışla, cami, mektep, dükkânlar, değirmenler, fırınlar ve kahvehaneler inşa edilmişti. Bahsi geçen yerleşim yerinde Müslüman nüfus %97 civarında olup gayrimüslimlerin oranı %3’ten daha düşüktür. Fırka-i Islahiye, aşiretleri iskân etmiş olsa da İslahiye’deki Delikanlu ve Çelikanlı aşiretlerinin yerleşik hayata geçmekte zorlandıkları anlaşılmaktadır. Devlet, kalıcı konutlarla onları toprağa bağlamaya çalışmıştır. Kazada, Müslüman zatlara ait türbeler bulunmaktaydı. Özellikle sahabeden Hz Ukkaşe’nin türbesi önemlidir. İslahiye Kazasında üretilen halı, kilim, seccade, çul, kereste, yağ ve katran çevredeki şehirlere satılırdı. Aşiretler çok sayıda sığır beslemekteydi. Verimli bir ovaya sahip olan İslahiye’de çeşitli hububat ürünleri yetiştirilirdi. Ancak tarımsal üretim istenilen noktaya çıkarılamamıştı. Pirinç, buğday, arpa vb. ürünler ancak mahalli ihtiyacı karşılardı. Yine Keller’deki küçük gölden çıkarılan sülük çevre şehirlerde satılırdı.
Keywords : Çelikanlı, Delikanlu, İslahiye, Kaza, köy, nahiye