ANADOLU ERENLERİNDEN AHİ EVRAN-I VELİ

Authors : Kadir ÖZKÖSE

Pages : 197-208

View : 20 | Download : 11

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Other Papers

Abstract :On ikinci ve on üçüncü yüzyıl Anadolu’da tasavvufî hayatın canlandığı bir dönemdi. Horasan, Azerbaycan, İran, Irak, Suriye ve Endülüs sûfîleri Anadolu’da buluştu. Farklı tasavvufî eğilimler Anadolu’da kendilerine ait bir ortam oluşturdu. Horasan tasavvufundaki melâmet ve fütüvvet çizgisinin yansıması olarak Anadolu’da Ahilik geleneği teşekkül etti. Ahilik bir tarikat değildi. Ancak tarikat yapılanmasının unsurlarını içerisinde barındıran bir teşkilat oldu. Fütüvvet ahlakının toplumsal bir boyut kazanmasını sağladı. Sosyal, politik, askeri, ticari, mesleki ve kültürel sahada Anadolu’nun çalışma ve sosyal hayatına kalıcı izler bıraktı. Ahiliğin kurucusu Ahi Evran-ı Veli Anadolu’yu mayalayan Anadolu erenlerinden biri oldu. Haçlı seferlerinin perişan kıldığı, göçmen kitlelerin yoğunlaştığı, göçebe hayatı yaşayan Türkmenlerin iskan sorununun yaşandığı ve Moğol istilasının nüksettiği dönemde Ahi Evran-ı Veli bir umut oldu. Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Muhyiddin İbnü’l-Arabî, Hacı Bektaş-ı Velî, Evhadüddin-i Kirmani, Sühreverdiyye takipçileri, Yeseviyye dervişleri, Kübreviyye müritleri, Rifaiyye müntesipleri ve Kazeruniyye bağlıları gibi Ahi Evran-ı Veli ve müntesipleri de Anadolu’nun maddeten ve manen imarına öncülük etmiş kitledir. Ahi Evran-ı Veli hem karizmatik şahsiyeti hem de kaleme aldığı eserleriyle asırlardır takip edilen öncü şahsiyet oldu. Dağılmış kitleleri birleştirdi, Türkmenlerin yerleşik hayata geçmelerine öncülük etti, başıbozuk kitlelerin meslek ve sanat erbabı konumuna gelmelerini sağladı. Yeni yetişen neslin, genç kitlelerin, nefislerinin peşinden gidecek kitlelerin İslâmî değerleri içselleştirmesi ve tasavvufî zevki tatmalarına öncülük etti. Özellikle Beylikler döneminde Anadolu beylerinin can damarı Ahilik olmuştur. Ahilik sayesinde Anadolu’da yaşanabilir bir hayatın imkanı tescillenmiştir.
Keywords : Tasavvuf, Ahilik, Ahi Evran ı Veli, Anadolu, Ahlak