Tasavvufun Erken Evresindeki Boşlukları Bir Sûfî Portresinden Okumak: Ebû Süleymân ed-Dârânî (öl. 215/830) Örneği

Authors : Feyza Ketenci

Pages : 59-91

View : 162 | Download : 111

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Ebû Süleymân ed-Dârânî (ö. 215/830), tasavvufun yaygınlaşmaya başladığı dönemde yaşamış ve bu yaygınlaşmada aktif rol üstlenmiş bir isimdir. O, 3/9. asırda sûfîler, fakihler ve kelamcılar arasında şiddetlenen krize şehirden sürülerek şahit olmuştur. Öte yandan başta açlık ve korku hakkındaki görüşleri ile bu krizin bir uzlaşıya dönüşmesinde de kilit rol oynamıştır. Dolayısıyla Dârânî, tasavvufun teşekkülündeki kırılmalarda ve bu kırılmalara verilen cevapların tahlilinde başvurulabilecek ilk isimlerden birisidir. Onun söylemlerinden tasavvufun erken dönemini takip etmenin yanı sıra İslâm dünyasında gelişim göstermiş entelektüel zümrelere sûfîlerin nasıl bir tepki verdiğini de görmek mümkündür. Bu makalede öncelikle sûfî tabakātındaki Dârânî portrelerinin bir analizi yapılmakta, sonrasında tasavvufun tarihsel bağlamında hayatı ve fikriyatı incelenmektedir. Bununla birlikte sûfî tabakātının Dârânî’yi ele alma yöntemlerine dikkat çekilmektedir. Böyle bir değerlendirme, bu eserlerde çizilen Dârânî portrelerinin nasıl birbirinden ayrıştığını da aydınlatmaktadır ki bu bulgu, çalışmanın ilk iddiasını teşkil eder. Kalan bölümde ise Dârânî\'nin izleri sadece tasavvuf tabakātından değil, öteki disiplinlere ait kaynaklardan da takip edilmektedir. Nihai olarak çalışma, ilgili verilere dayalı olarak tasavvufun teşekkül hafızasındaki kırılmaları serimlemeyi hedeflemektedir.
Keywords : Tasavvuf, Zühd, Açlık, Korku, Ebû Süleymân ed Dârânî