İbn Miskeveyh’in Nefs Anlayışı

Authors : Ramazan TURAN

Pages : 203-219

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın amacı, İbn Miskeveyh’in nefs anlayışını genel hatlarıyla ortaya koymak, daha özelde ise duyusal ve akli idrak meselelerini incelemektir. O, nefs konusunu iki ana çizgide ele alır. Ahlâki ilkelerin temeli olarak nefs; duyusal ve akli idrakın öznesi olarak nefs. Bu iki alan bir birinden keskin hatlarla ayrılamaz ancak bu çalışmada nefs konusu, duyusal ve akli idrak problemleri esasında ele alınmıştır. İbn Miskeveyh, Meşşai filozofları takip ederek nefs kelimesini hem ayüstü âlem hem de ayaltı âlem için ortak kullanır. İbn Miskeveyh’in nefs teorisi, temelde Aristocu geleneğe dayanır. O, nefsi doğal cismin ilk yetkinliği olarak tanımlar. Nefs, hayat, canlılık ve ölümsüzlüğün ilkesidir. Varlık hiyerarşini madde değil nefs belirler. Bitki, hayvan ve insan için nefsin farklı yetileri vardır, ancak bu durum nefsin birliği ve bütünlüğüne tezat teşkil etmez. İnsan, bazı yetileriyle bitki ve hayvanlarla ortaktır ancak akıl yetisine sahip olmakla diğer canlılardan ayrılır. İnsanda, duyular, hayal ve vehim gücü hissi idrak mertebesinin aşamalarıdır. Akıl ise tümel akledilirleri idrak eder. Aklın birisi hissedilirlere diğeri akdedilirlere yönelik iki eğilimi vardır. Akıl ancak kendi zatına yönelerek yüce akdedilirleri kavrayabilir. Akdedilirleri elde edebilen insani nefs, bedenden bağımsız, kaynağı ilahi olan, ölümsüz bir cevherdir.
Keywords : İbn Miskeveyh, Nefs, Akıl, Duyu