Irak ve Semerkant Hanefîliğininin Nesih Anlayışı (Serahsî’nin Usûl’ü ile Alâuddîn es-Semerkandî’nin Mîzân’ı Çerçevesinde)

Authors : Abdulmuid AYKUL

Pages : 251-287

Doi:10.47424/tasavvur.1084570

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hânefî ekolünde fıkıh usûlü yazımı Irak ve Semerkant usûl anlayışı ol-mak üzere temelde iki alt ekole ayrılmıştır. Fıkıh usûlünün kelâmî perspektif-ten yazılması gerektiğini ifade eden Semerkant ekolünün önemli temsilcile-rinden Alâeddin es-Semerkandî insert ignore into journalissuearticles values(öl. 539/1144);, kendisinden önce Hânefî muhitinde yaygınlık kazanan usûl yazım metodunu eleştirir. O, Irak Hânefî usûl çizgisini devam ettiren Ebû Zeyd ed-Debûsî insert ignore into journalissuearticles values(öl. 430/1039); gibi usûlcüleri eleştirirken Şemsüleimme es-Serahsî insert ignore into journalissuearticles values(öl.483/1090); ve Ebü’l-Usr el-Pezdevî’den insert ignore into journalissuearticles values(öl. 482/1089); eserinde ise neredeyse hiç bahsetmez. Oysa çalışmamıza esas aldığımız nesh konusu bağlamında bakıldığında Semerkandî’nin el-Mizan adlı usûl eserindeki sistematiğinin Serahsî’nin usûl eserindeki sistematiği ile neredeyse aynı olduğu görülecektir. Her iki usûlcünün nesh anlayışlarının karşılaştırılmasındaki asıl sebep, nesh konusunun kelâm ile yakın ilişkisidir. Bu çalışmada, her iki usûlcünün neshi nasıl ele aldığı ve nesh yaklaşımları üzerinde durulacak, aralarındaki benzerlik ile farklılıklara işaret edilecektir. Söz konusu bu benzerlik ile farklılıkların Semerkandî’nin Irak meşâyihini eleştirisi ile örtüşüp örtüşmediği; başka bir ifade ile Semerkandî’nin kendisinden önceki Hanefî ashabının usûl eserlerinde kelâmî konulara yer vermediğine yönelik eleştirisinde ne derece haklı olduğu Serahsî’nin nesh anlayışı üzerinden de-ğerlendirilecektir.
Keywords : Fıkıh, Fıkıh Usûlü, Nesih, Serahsî, Semerkandî