Reşîd Rızâ’ nın Düşüncesinde Makāsıd-ı Kur’ân

Authors : Gülnur KÜLÜNKOĞLU

Pages : 292-316

Doi:10.31121/tader.980667

View : 32 | Download : 17

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Modernleşmenin etkisiyle Kur’ân araştırmalarında meydana gelen usûl tartışmalarında klasik yorum yöntemlerine yönelik eleştiriler yoğunluk kazanmıştır. Bu eleştiriler içinde klasik tefsirlerin lafızcı ve parçacı olmakla okuyucuyu Kur’ân’ın bütünlüğünden ve gâyesinden uzaklaştırdığı ana tema olarak yer almaktadır. Bu bağlamda günümüz Kur’ân yorumcuları, ağırlıklı olarak Kur’ân’ın makāsıdını aramaya ve Kur’ân yorumunda makāsıdı esas almaya yönelmişlerdir. Bununla birlikte konu hakkında yapılan çalışmalar da yükselen bir ivme kaydetmiştir. Ancak makāsıd hakkındaki çalışmaların ilkesel olarak makāsıda işaret etmekle yetindiği ve tasvîrî bir nitelik arz ettiği görülmektedir. Modern dönemde makāsıdî yaklaşıma yönelen müelliflerin bu yönelişinin sebepleri üzerinde durulmamıştır. Çalışmada öncelikle Reşid Rıza’ya insert ignore into journalissuearticles values(ö.1935); etkisi bakımından Muhammed Abduh’un öncü fikirleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra günümüz Kur’ân araştırmalarının önemli isimlerinden olan Rıza’nın Makāsıd-ı Kur’ân hakkındaki yorumları ele alınmıştır. Rıza’nın kendi tarihsel ve sosyal bağlamında önceki dönemlere göre daha yüksek bir vurguyla Makāsıd-ı Kur’ân’ı ele almasının sebeplerinin neler olduğu, Makāsıd-ı Kur’ân’ı hangi motivasyonla belirlediği sorularına cevap aranmıştır. Sonuç olarak Rıza’nın düşüncesinde Makâsıd-ı Kur’an’ın, nübüvvet meselesini ve vahyin kaynağının ilahîliğini Batı’ya karşı savunma çabasında işlevsel bir araç olduğu görülmektedir. Ona göre Kur’an’ın maksatları, Kur’an’ın bütün beşerî sistemlerden üstün olduğunun en büyük delilidir. Reşid Rızâ özelinde modern bağlamda Kur’ân’ın maksatlarının hem bireysel konularda hem de toplumsal konularda ıslahı içerdiği görülmektedir. Kur’ân’ın kaynağı ve nübüvvet hakkındaki oryantalist eleştiriler ve sosyal, siyasî, ekonomik dönüşüm çabaları Kur’ân’ın maksatları ışığında ele alınmıştır. On dokuzuncu asrın sonları ve yirminci asır başlarında modernleşmenin etkisiyle Makāsıd-ı Kur’ân, hedeflenen reformların gerçekleştirilmesinde küllî bir temel olarak ıslah zemininde araçsal bir pozisyona evrilmiş ve modern içermeleri kapsamına dâhil etmiştir.
Keywords : Tefsir, Makâsıd, Külli İlkeler, Reşid Rızâ, Menar