KSENOPHANES: TANRI ve DOĞA ÜZERİNE

Authors : Lokman ÇİLİNGİR

Pages : 137-151

View : 19 | Download : 12

Publication Date : 2021-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Özet Tanrı ile doğa veya teoloji ile fizik arasındaki ilişkinin neliği sorunu felsefe tarihine eşlik eden önemli sorunlardan biridir. Bu sorunu düşünce sisteminin merkezine yerleştiren ilk düşünür aynı zamanda ilk filozoflardan biri Kolophon’lu Ksenophanes’tir. Ksenophanes denildiğinde akla ilkin din eleştirmenliği gelse de böyle bir yaklaşım hem bir bütün olarak Ksenophanes’in düşünce sistemini ve onun din eleştiriciliğinin altında yatan saikleri hem de klasik anlamda ilk felsefi faaliyetin başladığı doğa felsefesi döneminde felsefenin problem sferini kavramamızda yetersiz kalır. Zira tüm ilginin doğaya yöneldiği bu dönemde Ksenophanes’in doğa üzerine düşüncelerini ve bu bağlamda Miletli doğa filozofları ile Elea okulu arasında durduğu yeri belirlemeden onun düşünce dünyasını anlamak güçtür. Yani alışıldık olduğu üzere Ksenophanes’i yalın bir din eleştirmeni olarak değerlendiremeyiz. Bu sebeple asıl belirlememiz gereken Ksenophanes’in düşüncelerinde doğa ile dinin, daha doğrusu doğa ve Tanrı düşüncesinin nasıl bir bağlantı içerisinde olduğudur. Zira bize göre Ksenophanes salt bir teolog olmaktan ziyade Doğa ve Tanrı arasındaki ilişkiyi felsefe tarihinde ilk defa tesis etmeyi deneyen gerçek anlamda bir din felsefecisi, bir fizikoteologdur. İşte bu yazıda günümüze değin tartışılagelen doğa ile Tanrı arasındaki ilişki sorununu, bu sorunun felsefi tarihsel kaynağı konumundaki Ksenophanes üzerinden çözümlemeye çalışacağız
Keywords : Tanrı ve doğa, antropomorfizm, monizm, monoteizm, fizikoteoloji