Âhiret Hayatı Felsefî Açıdan Temellendirilebilir mi? İbn Hindû’nun Eskatoloji Öğretisi

Authors : Nisanur Çekmece

Pages : 6-21

Doi:10.55256/temasa.1474053

View : 129 | Download : 85

Publication Date : 2024-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Ruhun/nefsin ölümsüzlüğü ve insanın ölüm sonrası varlığının mahiyeti hem din hem de düşünce/felsefe tarihinde ele alınan temel konuların başında gelmektedir. Antik-Helenistik felsefe-bilim geleneğinden, özellikle de Aristoteles’ten (ö. 322 MÖ) tevarüs edilen nefsle ilgili teorik çerçeve, İslam dininin âhiret hayatına dair güçlü vurgusunun da eşliğinde İslam felsefe geleneğinde ayrıntılı bir şekilde işlenmiş ve derinleştirilmiştir. Âmirî (ö. 381/991) ve İbnü’l-Hammâr’ın (ö. ykl. 410/1019) talebesi, İbn Miskeveyh (ö. 421/1030) ve İbn Sînâ (ö. 428/1037) gibi önde gelen filozofların çağdaşı olan İbn Hindû (ö. 423/1032) başta tıp olmak üzere felsefenin çeşitli alanlarına dair kaleme aldığı eserlerle önemli bir konumda bulunsa da İslam felsefesi tarihinde gölgede kalmış bir isimdir. Onun çalışmaları içinde küçük hacmine rağmen hem başlığı hem de içeriği itibariyle belki de en dikkat çekici eseri, âhiret hayatını felsefî açıdan temellendirmeyi hedefleyen Makâle fî vasfi’l-me‘âdi’l-felsefî’dir. Gazzâlî’nin (ö. 505/1111) filozofları tekfîr ettiği üç meseleden biri olması sebebiyle İslam felsefesi çalışmalarında önemli bir konuma sahip olan bu mesele, daha ziyade Fârâbî (ö. 339/950) ve İbn Sînâ’nın öğretileri etrafında tartışılsa da İbn Hindû’nun bu eseri, meseleye yeni boyutlar kazandıracak bir mahiyete sahiptir. Bu makalenin amacı, İbn Hindû’nun risalesindeki çerçeveyi takip ederek onun nefsin mahiyeti, türleri, aklî/insanî nefsin bedenle ilişkisi ve bedenin ölümü sonrasındaki muhtemel durumlara dair yaklaşımını ortaya koymak, muhtemel kaynaklarını tespit ederek İslam felsefe geleneğindeki konumunu belirginleştirmektir.
Keywords : İbn Hindû, Âhiret, Me‘âd, Ruh, Nefs, Ölümsüzlük