Davranışsal ve Sosyal Genomikte Nasıl Bir Nedensellik Kavramına İhtiyacımız Var?

Authors : Gökhan Akbay

Pages : 157-170

Doi:10.55256/temasa.1552643

View : 28 | Download : 29

Publication Date : 2024-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, davranış genetiği ve sosyogenomik gibi alanlarda genlerin etkilerini nasıl gösterdiklerini en iyi şekilde ifade eden nedensellik kavramının taşıması gereken özellikler incelenecektir. İlk olarak düzenliliğe dayalı, mekanik ve fark yaratmaya dayalı nedensellik kavramları analiz edilecek ve bunlardan hangisinin bahsi geçen alanlardaki bilim insanları tarafından yaygın olarak kullanıldığı saptanacaktır. Bu çalışmada ortaya çıkan sonuçlara göre genom düzeyinde ilişkilendirme çalışmalarında genetik nedensellikten anlaşılan, fark yaratmaya dayalı, müdahale kuramı ekseninde bir nedensellik kavramıdır. Bu yaklaşımda nedensellik, olguyu bütün veçheleriyle ortaya çıkaran tüm koşul, süreç ve aktivitelerin toplamı değildir. Neden, karşılaştırılan gerçek veya varsayımsal durumların farklarını açıklayan bir faktör veya faktörler kümesidir. Müdahale ise ideal bir deneydir. Başta Judea Pearl ve James Woodward olmak üzere, çeşitli bilim felsefecileri tarafından açımlanan bu kavrayış, ilgili alanlardaki mevcut kullanımı doğru yansıtmakla birlikte, mevzubahis genomik yöntemler deneysel çalışmalarla desteklenmediği sürece, genler ve karmaşık fenotipler arasındaki ilişki korelasyondan öteye geçmeyecek ve müdahale kuramının nedensellik atfı koşullarını karşılayamayacaktır. Mekanik nedensellik kuramı nedensel ilişkileri daha zengin biçimde yansıtması açısından avantajlıdır, ancak daha zayıf kriterlerin bile karşılanamadığı bir durumda mekanistik modellerin geliştirilmesi oldukça zordur.
Keywords : Nedensellik, GWAS, Müdahale Kuramı, Davranış Genetiği, Mekanizmacılık