Ebherî’nin Hidâyetü’l-hikme ve Îsâgûcî İsimli Eserlerinin Mantık Konuları Bakımından Karşılaştırılması

Authors : Adem EVMEŞ

Pages : 735-761

Doi:10.5281/zenodo.4399280

View : 22 | Download : 13

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Müteahhirin dönemi önemli mantıkçılarından biri olan Esîrüddin Mufaddal b. Ömer el-Ebherî, İslam dünyasında Îsâgûcî ve Hidâyetü’l-hikme eserleriyle büyük bir üne sahiptir. Hidâyetü’l-hikme mantık, fizik ve metafizik olmak üzere üç bölümden oluşur. Ebherî’nin medrese müfredatında önemli bir yere sahip olan diğer bir eseri de Îsâgûcî adını taşır. Bu eser baştan sona mantığa ayrılmıştır. Ebherî, her iki eserinde klasik gelenekte olduğu gibi tasavvur ve tasdik bağlamında mantık konularını ele almıştır. Bahsi geçen iki eser arasında mantık konuları bakımından önemli ölçüde benzerlik arz etse de aralarında farlılıklar da mevcuttur. İki eser arasında mantık konularının veciz şekilde ele alınması ve kategorilere yer vermemesi bakımından benzerlik arz etmektedir. Ancak iki eser arasında konu başlıklarının isimlendirilmesi bakımından farklar mevcuttur. Îsâgûcî adlı eserde “bab” lar şeklinde bir isimlendirme yolu takip edilirken, Hidâyetü’l-hikme eserinde “hidaye” ve “fasıl” şeklinde isimlendirilmektedir. Diğer yandan modal önermeler, modal kıyaslar, hulfî kıyas ve zamir kıyas sadece Hidâyetü’l-hikme eserinde ele alınmıştır. İşte biz bu çalışmada iki eserin mantık konularını karşılaştırdık. Bu çalışmayı yapmaktaki amacımız, Ebherî’nin mantık konularındaki görüşlerini karşılaştırmalı olarak tespit ederek onun yaklaşımı temelinde mantık biliminin, on üçüncü yüzyıldaki durumu hakkında bir kanaate ulaşmaya çalışmaktır.
Keywords : Mantık, Ebherî, Hidâyetül hikme, Îsâgûcî, Mukâyese