Fâtıma bnt. Kays’ın Rivâyetlerinde Zekât: İhtilaflı Görüşler ve Ulemânın Yaklaşımı

Authors : Hakan Tahtacı

Pages : 505-527

Doi:10.51450/ilmiyat.1533952

View : 172 | Download : 106

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Fâtıma bnt. Kays önde gelen hanım sahâbedendir. Hz. Peygamber’den naklettiği rivâyetleri nikâh, talak, zekât ve fiten olmak üzere dört ana konuda sınırlandırmak mümkündür. Onun rivâyetlerinin nikâh ve talakla ilgili olanları sahabe döneminde ashâb arasında tartışma konusu olurken, fitenle ilgili rivâyeti ise günümüz âlimlerince ihtilâf edilen meselelerdendir. Fâtıma bnt. Kays’ın zekât konusunda nakilleri incelendiğinde ise anlam bakımından birbirine zıt iki rivâyeti merfu olarak naklettiği görülmektedir. Malda zekâttan başka bir hakkın olmadığını ifade eden İbn Mâce rivâyeti, diğer tarikler arasında tek olması, İbn Mâce rivâyetinde istinsah hatası olabileceği ihtimalini akla getirse de bâb başlığının rivâyete uyumu bu iddiayı zayıflatmaktadır. Malda zekâttan başka hakların olduğunu ifade eden diğer tariklerle birlikte her iki tarîkinde anlamını destekleyici rivâyetlere ulaşmak mümkündür. Hadis usûlcüleri arasında metinde ıztırâba örnek gösterilen bu iki rivâyetin bazı âlimlerce telif edilerek cem edilmesi mümkün görülse de diğer bazısına göre rivâyetlerin zayıf olması delil yeteneğini kaybeden bu rivâyet üzerine konuşmayı gereksiz kılmaktadır. Ancak rivâyetin fukaha tarafından birçok konuda delil niteliğinde kullanılması, müfessirlerin rivâyetten çokça yararlanmaları denilenin aksine rivâyetin üzerinde durulması gerektiğini göstermektedir. Nitekim iki farklı formda nakledilen rivâyetlerin tarikleri ile öne sürülen iddiaları da incelediğimiz bu çalışmada, fukahanın meseleye nesh çözümüyle yaklaşması, ortaya koyduğumuz illetler sebebiyle haklı görülmektedir. Zekât konusunun tedrici olarak belirlenmesi müsbet formda nakledilen rivâyetin zekâtın nisabının belirlenmesinden önce menfi formun ise daha sonra Fâtıma bnt. Kays’tan aktarıldığını göstermektedir.
Keywords : Hadis, rivâyet, zekât, muhtelif, muztarib, Fâtıma bnt. Kays.