Şâfiî Mezhebinde Tedâhül
Authors : Bedri Aslan
Pages : 583-600
Doi:10.51450/ilmiyat.1549588
View : 48 | Download : 62
Publication Date : 2024-12-31
Article Type : Research Paper
Abstract :Fakihler karşılaştıkları yeni meseleleri nasların ışığında ve temel ilkelere dayanmak suretiyle içtihatla çözmeye çalışmışlar, bu esnada şer’î meselelere kavramsal bir çerçeve çizmek için fıkhî terimler ve kavramları belirlemişlerdir. İşte bunlardan biri de “tedâhül” kavramıdır. “Hükmü gerektiren her bir sebebe ayrı bir hüküm verilir” kuralından istisna edilerek müteaddit sebebe tek bir hüküm bağlamak anlamında kullanılan tedâhül, fıkhî hükümlerin uygulamasında kolaylık sağlamaktadır. Tespit ettiğimiz kadarıyla Türkiye’de konuyla ilgili Şâfiî mezhebinde herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Hanefi mezhebinde ise bu konu müstakil olarak “Hanefî Fıkhında Tedâhül İlkesinin Kapsamına Dair Bir İnceleme” adlı bir makale dışında herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Mükelleflerin sıkça rastlayabileceği bu tür hükümlerin bilinmesi önem arz etmektedir. Zira herkesin sıkça karşılaştığı tedâhül ile ilgili birçok fıkhî mesele bulunmaktadır. Şafiî mezhebinde tedâhül ile ilgili hükümler fıkıh kitaplarında bir başlık altında değil, kitapların bütününde dağınık halde yer almaktadır. Bu nedenle tedâhül ile ilgili hükümlerin bir arada ele alınıp değerlendirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Çalışmada Şâfiî mezhebiyle ilgili fıkıh eserleri taranmış, tedâhül konusu ile ilgili mezhebin temel görüşü ve konuyla ilgili ihtilaflı görüşler ele alınmıştır. Yine Şâfiî mezhebine göre tedâhül konusu genel olarak ele alınmış ve örneklerle açıklanmıştır. Buna binaen ilk önce tedâhülün mahiyeti, kapsamı, meşruiyeti, şekilleri ve kısımları ele alınmıştır. Akabinde kabul eden ve etmeyenlerle ilişkin örnekler verilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Klasik fıkıh eserleri araştırıldığında tedâhül ile ilgili mevcut olan tanımların birbirlerinden farklı olduğu görülür. Zira tedâhülün alanı çok geniş olduğu için her fakihin, ilgilendiği alanın zaviyesinden bakarak tanımını geliştirdiği anlaşılır. Bununla birlikte birçok fakihin İslam hukukunun temel ilkelerinden olan kolaylık ilkesini dikkate alarak tedâhül hükmünü ele aldıklarıyla ilgili bulgular elde edilmiştir. Şâfiî mezhebine göre tedâhül hem sebeplerde hem de müsebbeplerde (hükümler) meydana gelebilir. Fer’î örnekler incelendiğinde ibadet, aile hukuku ve ceza/ukûbat konularında tedâhülün mevcut olduğunu görülmektedir. Çalışma neticesinde tedâhül, her konu ve meselede değil, bazı şartlarla meydana gelebileceği sonucuna varılmıştır.Keywords : İslam hukuku, Hüküm, Sebep, Tedâhül, Şâfi\'i mezhebi