Hakkı Süha Gezgin’in Gözünden Cumhuriyet’e Giden Yolda İstanbul’da Gündelik Hayatın Değişimi: 1920-1923

Authors : Abdullah Tok, Burcu Öztürk Genç

Pages : 99-121

View : 42 | Download : 37

Publication Date : 2024-01-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Gündelik hayat pratiklerinin araştırılması bireyselden toplumsala başka bir değişle mikrodan makroya bir kültürün yaşam kodlarının, alışkanlıklarının, kimlik algısının, kamusal alan pratiklerinin anlaşılmasına olanak sağlamaktadır. Her toplumun tarihsel sürekliliği içinde mevcut olan yaşam pratiklerindeki kırılmalar ise aniden gelişen olaylarla değil, bir sürecin ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. İstanbul’un gündelik hayatındaki değişim de 19. yüzyılda fark edilmeye başlanan ve 20. yüzyılda Cumhuriyet’in ilanıyla devam eden bir sürecin ürünüdür. Bu süreç Osmanlı Devleti’nin radikal olarak nitelenebilecek yenilikçi padişahlarından II. Mahmud’un (1808-1839) Batı odaklı değişimi benimsemesiyle temellendirilmiştir. II. Mahmud’dan sonra gelen padişahlar ve devlet erkanı da Batı merkezli değişimi devam ettirilmiştir. Bu bağlamda Osmanlı kültüründe Batı kaynaklı uzun bir değişim sürecinin temelleri merkez olarak nitelendirebileceğimiz payitaht İstanbul’da 19. yüzyılda atılmış, Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde hız kazanmış, Cumhuriyetle ise çeşitlenen bir boyut almıştır. 1918’de başlayan ve 1923’te Cumhuriyet’tin ilanına kadar geçen beş senelik süreç, İstanbul’un gündelik hayat alışkanlıklarının en hızlı değiştiği senelerdir. Söz konusu dönemde İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından işgali ve buna bağlı olarak kentin yabancı akınına uğraması, Osmanlı kültürünün aynası durumundaki şehrin gündelik hayatının değişimine de büyük etki etmiştir. Şehrin işgal edildiği bu dönemde Rusların da İstanbul’a kalabalık gruplar halinde gelmesi ve yerleşmesi, İstanbul kültüründe farklı kültür odaklarının oluşmasına neden olmuştur. Bu durum gün geçtikçe dönemin gazetelerinde de sıklıkla işlenen mevzulardan biri haline gelmiştir. İstanbul’un günlük hayatında yer etmiş olan gerek İtilaf askerlerinin gerekse Rusların toplumsal hayata dair tesirleri ve konumları, Cumhuriyet’in ilanı ile bilhassa İstanbul’un gündelik hayatında yeni rejimin de çehresini oluşturan faktörlerden biri olmuştur. Dönemin önemli gazetecilerinden Hakkı Süha (Gezgin) Bey, İstanbul’u bu süreçte karış karış gezmiş ve şehrin akan hayatını en ince ayrıntılarına kadar yazmıştır. 1920-1923 arasında Vakit gazetesinde "İstanbul Hayatı” üst başlığı altında çıkan yazılar daha sonra kitap olarak da neşredilmiştir. Bu çalışmada söz konusu gezi yazılarında İstanbul’a gelen yabancılar ve onların sosyal hayata olan etkileri, Cumhuriyet’e giden yolda yeni rejimin toplumsal gündelik pratiklerine olan etkisi çerçevesinde işlenecektir. Hakkı Süha Bey’in konu ile alakalı görüp anlattıkları diğer kaynaklarla da karşılaştırılarak anlatılanlar detaylandırılacaktır.
Keywords : Hakkı Süha Gezgin, İstanbulda gündelik hayat, İstanbulun işgali, Beyaz Ruslar