Zihin Kuramı Becerisinin Çocukların Farklı İçerikteki Dedikodulara Yönelik Değerlendirmelerindeki Etkisi

Authors : Muhammed Sukru Aydın, İkra Nur Ay, Zeynep Sena Gram, Hülya Taş, Zeynep Şevval Taş

Pages : 67-82

Doi:10.15659/tjss.2025.005

View : 98 | Download : 52

Publication Date : 2025-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Dedikodu insan yaşamının her döneminde karşımıza çıkan sosyal-bilişsel süreçlerle ilişkili bir olgudur. Ancak özellikle çocuklarda bilişsel süreçlerin dedikoduya yönelik anlayışı nasıl etkilediği konusu çalışmalarda yeteri kadar ele alınmamıştır. Dolayısıyla şimdiki araştırmada çocukların olumlu, olumsuz ve nötr içerikli dedikoduları değerlendirme becerilerinin zihin kuramı gelişimine bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Araştırmaya yaşları 40-45 aylık arasında değişen 45 (21 kız) çocuk katılmıştır. Yarı-deneysel desene sahip olan bu araştırmada çocuklara ilk olarak olumlu, olumsuz ve nötr dedikodu senaryoları izletilmiş ve buradaki karakterlere etiket (sticker) paylaşımları ile dedikoduyu değerlendirmelerinin ölçümü alınmıştır. Ayrıca üç farklı görev ile çocukların zihin kuramı becerileri de değerlendirilmiştir. Ön test uygulamalarının ardından çocukların zihin kuramı becerilerini geliştirmeye yönelik hazırlanan eğitim programı uygulanmıştır. Eğitimden sonra ön testte uygulanan dedikodu senaryoları tekrar kullanılmış; zihin kuramı becerileri için de eş değer görevlerle değerlendirmeler yapılmıştır. Analizler sonucunda çocukların hem ön test hem son testte olumlu, olumsuz ve nötr içerikli dedikoduları ayırt edebildikleri görülmüştür. Buna ek olarak, zihin kuramı eğitimi uygulanan çocukların olumlu ve nötr içerikli dedikodu yapan karakterlere yönelik değerlendirmelerinde eğitim sonrasında anlamlı düzeyde artış olduğu bulunmuştur. Olumsuz dedikodu yayan karaktere yönelik değerlendirmelerin ise zihin kuramı eğitimi sonrasında daha olumsuz karşılanmakla birlikte bu etkinin anlamlılık düzeyinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : dedikodu, dedikodu anlayışı, eğitim programı, zihin kuramı