Osmanlı İstanbul’unda Ev İçi Dekorasyonda Alafrangalaşma ve Mekânın Yeniden Üretimi (1860-1914)

Authors : İhsan Erdinçli, Burhan Can

Pages : 74-109

Doi:10.48131/jscs.1429217

View : 34 | Download : 30

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Modern zamanların sanayileşen Avrupa’sı, pek çok bölge gibi Osmanlı Devleti’ni de 18. yüzyıldan itibaren tedricen hızlanacak, kimi zaman da kesintilere uğrayacak şekilde hem politik hem de sosyo-ekonomik açıdan etkilemiştir. Dönemin yaygın ifade biçimi olan “alafrangalaşma” kavramıyla karşılık bulan Avrupa merkezli çok yönlü değişim süreci, ev kavramının kendisini, evin mimarî yapısını, konut içi alanın tasarımını ve içerisinde kullanılan eşyayı da etkilemiştir. Bu çalışmada, ev içi mekânın ve dekorasyonun Avrupa merkezli dönüşümünde hem mağazaların hem de dönemin entelektüellerinin ve okur-yazar kitlesinin rolü, 1860-1914 yılları arasındaki İstanbul merkezli süreli yayınlarda yayımlanan çeşitli reklam/ilanlar, karikatürler, dönemin entelektüellerinin ve okur-yazar kitlesinin yazılarındaki eğilim ve yaklaşımların seyri üzerinden ele alınmıştır. Örnekleme dâhil edilen metinlerde yer alan veriler, Henri Lefebvre’in mekânların üretim şeklini dikkate alan teorisi, Gaston Bachelard’ın mekânın ontolojik yönünü vurguladığı çalışması ve Mircea Eliade’nin merkez simgeciliği kavramlarından yararlanılarak değerlendirilmiş ve metinlerdeki yaklaşım ve trendler söylem analizi ile ortaya konmuştur. Döneme ait tartışmaların ve ihtilâfların gösterge alanı olarak mekânın üretimi ve değişimi çözümlenmeye çalışılmıştır. Kaynak gruplarında yer alan ifadeler ve görseller, söylem çözümlemesi yoluyla incelenmiştir. Bu bağlamda basında ve edebi eserlerde insanın mekân algısına yönelik temel güdülerine hitap edildiği, ev ve içerisinde kullanılan eşya fikrinin önemli ölçüde değişime uğradığı, evin anlamının sadece barınak olma ve temel ihtiyaçları karşılama sınırlarının çok daha ötesine taşındığı ve daha geniş bir değerler alanına evrildiği ileri sürülmektedir.
Keywords : Osmanlı, İstanbul, Ev, Dekorasyon, Alafrangalaşma, Mekân