Fetvahânenin Hazırladığı Muhîtu’l-fetâvâ’da Yer Alan Akaid Fetvaları ve Kaynakları

Authors : Emine ARSLAN

Pages : 31-60

Doi:10.33718/tid.1106768

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Fıkıh ve akaid ilmi başlangıçtaki yakın ilişkilerine rağmen zaman içerisinde birbirlerinden ayrı bir şekilde gelişme göstermişlerdir. Ancak akaidin bazı konuları furȗʻ fıkıh kitaplarının siyer bölümünde, usûl kitaplarının ise hüsün ve kubuhla ilişkili meselelerinde işlenmeye devam etmiştir. Ayrıca akaid konuları diğer fıkhî meseleler gibi fetva formunda da soruldukları için az ya da çok olarak fetva kitaplarında da yer almaya devam etmiştir. Osmanlı son döneminde Muhîtu’l-fetâvâ adında büyük bir Türkçe fetva mecmuası hazırlaması için Fetvahâne içinde Teʹlîf-i Mesâil Şubesi ihdas edilince bu mecmuanın ilk kitabı akaid konularına hasredilmiştir. Akaid dışında sadece tahâret ve salât kitapları hazırlanabilmiş olan mecmuanın akaid bahsindeki yüz iki fetva Osmanlı şeyhülislam ve âlimlerinin bu konulardaki fetvalarından yapılan seçmelerden oluşmaktadır. Ağırlıklı olarak Ebussuûd Efendi’nin fetvalarını içeren Fetâvâ-yı Veliyyüddîn ile Ali en-Nisârî’nin el-Fevâidü’l-ʻaliyye, Osman b. Mehmed et-Tosyevî’nin Fevâidü’l-fetâva Osmâniyye ve Yenişehirli Abdullah Efendi’nin Behcetü’l-fetâvâ isimli eserlerinin mecmuada en çok fetva nakledilen kitaplar olarak öne çıktıkları görülmektedir. Muhîtu’l-fetâva’yı hazırlayan heyetin görevlerinden biri de fetvaların alındığı eserlerdeki nakillerin sıhhatinin gözden geçirilmesi, gerekli durumlarda eklemeler yapılması, bazen de tamamen farklı nakillerin getirilmesidir. Bu açıdan mecmuada yer alan fetvaların delilleri mahiyetindeki nukûl de Osmanlı’da akaid konusunda hangi eserlerin muteber kabul edildiğine dair önemli veriler sunmaktadır. Muhîtu’l-fetâvâ, Osmanlı Devleti’nin son döneminde dahî Fetvahânenin büyük bir fetva mecmuası hazırlama gücünü ve sorumluluğunu kendinde bulması, bu mecmuaya Akaid kitabıyla başlayıp bu bölümde de belki de son kez devletin resmî itikâd/kelâm düşünce sisteminin çerçevesinin üstünden geçmesi açısından ayrıca dikkate değerdir. Bu sebeple makalede Muhîtu’l-fetâvâ çerçevesinde, fetva faaliyetinin bir ürünü olarak akaid fetvalarının mahiyeti ve bu fetvalarda müracaat edilen eserlerin neler olduğu tespite çalışılacaktır.
Keywords : İslam Hukuku, Akaid, Fetva, Osmanlı Devleti, Muhîtul fetâvâ