Hâzım Ahmed en-Nevşehrî՚ye Nispet Edilen Vebaՙd Adlı Risâlenin Tahkiki ve Muhteva Açısından Değerlendirilmesi

Authors : Ayhan CAN

Pages : 105-134

Doi:10.33718/tid.1268078

View : 44 | Download : 33

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm geleneğinde kullanımı yaygın olan ”أمّا بعد“ insert ignore into journalissuearticles values(emmâ baՙd/imdi); ve وبعد“” insert ignore into journalissuearticles values(vebaՙd); ifadesi pekçok müellif tarafından gramer ve anlam yönüyle ele alınmıştır. Klasik yazım geleneğinin bir parçası olması bakımından ilmî metinlere yapılan kimi şerh ve hâşiyelerde, “emmâ baՙd” veya “vebaՙd” ifdeleriyle ilgili olarak bunların irabı, ilk olarak kim tarafından kullanıldığı ve belagat ilmindeki kavramsal karşılığının ne olduğu gibi bilgilere yer verilmiştir. Yapılan araştırmalara göre bahsi geçen konuda birçok müstakil risâlelerin de telif edildiği tespit edilmiştir. Bu eserlerden birisi de bu çalışmanın konusu olan Seyyid Hâzım Ahmed en-Nevşehrî’ye insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1160/1747-48); nispet edilen Vebaՙd adlı eserdir. Risâlenin müellifi hakkında yapılan araştırma neticesinde aynı isim, mahlas ve baba ismine sahip olup aralarında dede-torun münasebeti bulunan iki ayrı Hâzım tespit edilmiştir. Bu durum nedeniyle risâlenin mezkûr müellife aidiyeti hakkında oluşabilecek tereddütleri giderme adına, makalede eserin müellife olan aidiyeti bahsi geniş bir şekilde ele alınmıştır. Muhtevasına bakıldığında müellifin on başlık altında vebaՙd hakkında kısa bilgiler verdiği görülen bu risâle üzerinde yapılan bu tahkik ve değerlendirmeden; risâlenin dede Hâzım՚a ait olduğu, kendi alanında önemli bir yer teşkil etmekle birlikte bu konu özelinde kaleme alınan ilk müstakil risâlelerden birisi olarak sayılabileceği sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca Hâzım, Vebaՙd adlı çalışmasında bu ifadeyi genel hatlarıyla ele alarak kendinden önceki âlimlerin vermiş olduğu bilgileri derlemiş, okuyucunun kolaylıkla ulaşabilmesi için tek bir eserde sunmuştur. Bu araştırmada temel olarak mukayese ve analiz yöntemine başvurulmuş, bahis mevzusu edilen konular hakkında klasik kaynaklardan elden geldiğince faydalanılmaya çalışılmıştır.
Keywords : Arap Dili ve Belagatı, Faslul Hitâb, Vebaՙd, Mukaddime, Hâzım