MARX’TA İDEOLOJİ ELEŞTİRİSİ VE KAVRAMIN FARKLILAŞAN GÖRÜNÜMLERİ

Authors : Selda TUNÇ SUBAŞI

Pages : 147-164

Doi:10.26468/trakyasobed.437662

View : 19 | Download : 12

Publication Date : 2018-06-28

Article Type : Review Paper

Abstract :İdeoloji, -Marx’ın Alman İdeolojisi eserinden önce- Hegel’in “mutlak tin” düşüncesi ve Feuerbach’ın din eleştirisi ile birlikte Marx’ın materyalist teorisinin oluşumunda başlıca rolü üstlenmiştir. İdeoloji kuramının oluşumu Hegel ve Feuerbach’ın düşünce izleğine, din eleştirisinden materyalizm eleştirisi ve bu minvaldeki argümanlara kadar uzanır. Parekh’in insert ignore into journalissuearticles values(1982);’de dediği gibi, Marx, maddi gerçeklikle düşünce arasında diyalektik bir ilişkiyi göstermeye çalışarak keskin ve sistematik düşüncelerin karşısında konumlanmıştır. Klasik Marksist teoride ideoloji kavramı, “üstyapı” ya dahil, din, ahlak ya da siyasi kurumlara atfedilir bir şekilde ve bu yapılarla eşdeğerlik kurulmaya çalışılarak açıklanmıştır. Bu çalışma “üstyapı” metaforu ile ideoloji arasındaki eşdeğerlik ilişkisine karşı çıkmaktadır. İdeoloji, psikolojik bir düzlemden başlayarak, maddi gerçekliğin “yanılsama” ya da “yanlış bilinç” içeren pozitif anlamından negatif anlama gelecek şekilde kullanılmıştır. Larrain, bu gibi geçişlerde ideolojinin yanlış bilinç, yanılsama ya da egemen sınıfa referans verilerek değerlendirildiğini belirtir. Fakat Marx, özellikle ideoloji sorunsalının detaylı olarak ele alındığı Alman İdeolojisi eserinde, ideolojiyi farklı bir fenomenle eşdeğer oluşumdan kaçınarak ideolojinin kurumlarla diyalektik ilişkisine önem vermiştir. Larrain’i takip ederek, bu çalışmada ideoloji kavramı dönemlere ayrılarak kavramın zaman içinde nasıl farklılaştığı sorunsallaştırılmaktadır. Marx’ta ideoloji kavramı nasıl değişip dönüşüme uğramıştır? Kavram, farklı dönemlerde hangi anlamlara gelecek şekilde kullanılmıştır? Bu çalışmada dönemleştirme yoluyla Marx’ta ideoloji kavramının basitçe yanlış bilinç, yanılsama ya da egemen güç anlamına gelmediğinin altı çizilmektedir.
Keywords : İdeoloji, Marx, Yanılsama, Yanlış bilinç, Üstyapı