Çarlık Rusyası’nın Türkistan Coğrafyasını İşgal Süreci: Hokand Hanlığı Örneği

Authors : Ramazan KESERCİ

Pages : 199-208

View : 30 | Download : 17

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkistan coğrafyası, tarih boyunca yeraltı ve yerüstü kaynakları ve ticari olanakları bakımından dünyanın önemli bölgelerinden biri olmuştur. Bu bakımdan sürekli değişik devletlerin rekabet alanı haline gelen bu kadim coğrafya, gerek Çarlık Rusya’sı ve gerekse Sovyetler Birliği döneminde çeşitli bahaneler ileri sürülerek istilaya maruz kalmıştır. Emir Timur’un bakiyesi olarak ortaya çıkan Hive, Buhara ve Hokand Hanlıkları kendi sınırları içerisinde siyasî varlıklarını sürdüren müstakil birer devlet olmakla birlikte, aynı etnik kökene, aynı dine ve aynı kültüre mensup olmalarına rağmen, sadece hanedan veya boy farklılıkları sebebiyle birbirleriyle sürekli kavga eden, yıkıcı savaşlar yapan, basit birer siyasî teşekküller olarak karşımıza çıkarlar. Bu siyasî yapı ve zihniyet yüzünden şehirler sık sık el değiştirmiş, çok ciddi tahribata uğramış, zaman zaman şehir ahalisi kılıçtan geçirilip yağmalanmıştır. Bu kargaşa sadece hanlıklar arasında değil, aynı hanlıktaki devlet görevlileri arasında bile sürekli yapılagelmiştir. Bu durum dikkate alındığında, Türkistan coğrafyasında Çarlık Rusya’sının işgallerinin neden hızla yayıldığı sorusunu sormak abesle iştigal olacaktır. Bu makale, Orta Asya’nın Rus hâkimiyetine girmeden önceki durumunu, bölgenin Rus egemenliğine girmesine neden olan faktörleri, Çarlık Rusya’sı döneminde oluşturulan bölge politikalarını ve yapılan uygulamaları objektif bir bakış açısıyla değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Ayrıca Rusya’nın, Türkistan’da hüküm süren hanlıkları nasıl ve ne şekilde ele geçirdiği, Hokand Hanlığı örneğinde açıklanmaya çalışılmıştır.
Keywords : Çarlık Rusya, Hokand Hanlığı, Buhara Hanlığı, Türkistan, Hudayar Han