Sireti ve Suretiyle Divan Şiirinde Kalem

Authors : Emin ŞENGÜL

Pages : 1-43

View : 17 | Download : 18

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kalem, Osmanlı kültür sahasında dinî bakımdan ve işlevsel açıdan önemli bir yere sahiptir. Dinî bakımdan önemi ayetler ve hadisler dolayısıyladır. Ayetlerde ve hadislerde yer alması, Kalem Suresi’ne ad olması hem kaleme hem de kalemle yazılmış belgelere kutsiyet kazandırmıştır. Günümüzdeki görsel ve işitsel kayıt cihazlarının, iletişim araçlarının hepsinin görevini tek başına yerine getirmesi de işlevsel açıdan kalemin önemini ortaya koymaktadır. Divan şairlerinin kaleme verdiği önem, toplumun diğer kesimlerinin verdiği önemden fazladır zira zikredilen bu hususlara ek olarak, divan şairleri kalemleriyle çeşitli payeler kazanmış, geçimlerini sağlamıştır. Divan şairleri “kalem, hâme, kilk” sözcüklerini bazen fahriye unsuru olarak kullanıp bu sözcüklerle kendi sanatçı kişiliklerini kastederek kalemi yazı aracı olmasının yanında şairlik kabiliyetlerini ifade eden bir mecaz olarak da kullanmıştır. Osmanlı kültür sahası içerisinde Türkçeyi kullanan bireyler de “kalem”le şair ve yazarları o kadar bütünleştirmiştir ki onları ifade etmek için “kalem sahibi, kalem erbabı” gibi tabirlerin yanında doğrudan “kalem” tabirini de kullanmıştır. Şairler kendileri için böylesine önem arz eden, kendileriyle bu derece bütünleşmiş olan “kalem” etrafında zengin bir hayal ve mecaz dünyası oluşturmuştur. Bu çalışmada, söz konusu hayal ve mecaz dünyası içerisinde kaleme atfedilen kişilik özelliklerini işleyen, kalemin şekil ve işlevini konu alan beyitler tespit edilerek kalemin “sireti” ve “sureti” ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords : Divan Şiiri, Kalem, Hâme, Kilk