ORTA TRANSKAFKASYA BOLGESiNiN KULTUREL QEVRESj VE TBILISI-MTSKHETA BOLGESi ARASTIRMALARI

Authors : Jessie BIRKETT REES

Pages : 293-312

View : 16 | Download : 2

Publication Date : 2010-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu yazı, Son Tunç ve İlk Demir Çağı`nda insanlar ve çevre arasındaki ilişkiyi `çevresel arkeoloji` kapsamın­da değerlendirmektedir. 2006yılında başlayan ve Gürcistan`da MÖ 4. binyıldan günümüze kadar gelen kültü­rel süreci kapsayan Tiflis-Mtskheta Projesinin ilk adımlarından biri yerel müze ve arşivlerden bilgi toplamak olmuştur. Daha sonra yerleşim yerleri, mezarlar, anıtlar ve dağınık buluntular olarak gruplara ayrılmışlardır. Çalışmalar sonucunda Mtskheta `da 49, Tiflis’de 223 arkeolojik buluntu yeri saptanmış, veriler Coğrafi Enfor­masyon Sistemine ve veritabanlarına aktarılmıştır. Jeomanyetik yöntemler ve uydu fotograflarıyla desteklenen proje sayesinde Tiflis-Mtskheta`nın, tarihöncesi dönemlerden itibaren arkeoloji envanteri çıkarılabilmiştir.Son Tunç ve İlk Demir Çağı`nda, bölgede önemli kültürel değişiklikler görülmeye başlar. MÖ 1500-1300 ara­sında yerleşimlerin ve büyük mezarlıkların akarsu boylarında yoğunlaştığı görülmektedir. Çanak çömlek açısından çok büyük farklılıklar olmasa da, Son Tunç - İlk Demir Çağı `nda maden eserlerin arttığını söylemek mümkündür. Mtskhetada Samtavro kültürünün, Tiflis`de ise Lchashen-Tsitelgori kültürünün yaygın olduğu söylenebilir. Sam-tavro ve Lchashen-Tsitelgori kültürleri arasında ölü gömme gelenekleri, maden kılıç ve benzeri savaş aletleri ve çanak çömlek açısından farklılıklar görülmektedir.İlk Demir Çağı`nda yerleşim yerleri sayıca artmakta ve hem yerleşimler, hem de mezarlıkların vadilerde yoğunlaş­mış durumda oldukları gözlenmektedir. Bu dönemde mimari açıdan benzerlik gösteren, içlerinde fırın yerleri ve sunak­ları olan tek odalı dikdörtgen biçimli yapılar dikkati çekmektedir. Yerleşim yerlerinin vadilerde olması olasılıkla çev­resel etkenlere bağlıdır. Ancak vadi yerleşimleriyle yakın ilişkilerini koparmayan dağ eteği yerleşimleri de görülür.Doğal çevre etkeni de göz önüne alınarak kapsamlı bir değerlendirme yapıldığında Transkafkasya`nın kültür tari­hi içindeki yeri alışılagelmişin ötesinde bir tablo oluşturmaktadır. Her ne kadar bu bölgede doğal çevreyi öğren­memizi sağlayan çalışmalar yeterince yapılmamışsa da, gene de eldeki verilere göre bölgeyi anlamamız açısın­dan bazı çıkarsamalar yapmamız olasıdır. Son olarak müze ve kütüphanelerin bilgi ve veritabanları açısından yetersiz olduğu bir gerçektir. Sayısal ortama geçişin bilgi depolama, arama ve analiz açısından gösterdiği kolay­lıkları göz önünde bulundurduğumuz zaman önemli kazanımlar sağladığı kuşkusuzdur.
Keywords : Doğal Çevre, Coğrafi Enformasyon Sistemi, Son Tunç Çağı, İlk Demir Çağı, Tbilisi, Mtskheta