ERKEN DEMİRÇAĞ’INDAN ORTAÇAĞ’A MANİSA KALESİ

Authors : Ü Melda ERMİŞ, Sema GÜNDÜZ, Anıl YILMAZ

Pages : 247-259

View : 20 | Download : 8

Publication Date : 2016-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski adı Sipylos Spil olan dağın kuzey eteğinde, Gediz nehrinin geçtiği ovanın kenarında kurulmuş olan Manisa’nın güneyinde iç kale ve daha alt seviyede Spil dağına paralel uzanan dış kale surları bulunur. Kuruluş tarihi kesin olarak bilinemeyen kentin en eski adı “Magnesia”dır. Bizans döneminde önemli bir askeri üs ve sonrasında piskoposluk merkezi haline gelen Manisa, 14. yüzyılın başlarında Saruhan Bey tarafından ele geçirilir. 15. yüzyılın başlarında ise Osmanlı Beyliği’nin topraklarına bağlanır. Önemli kültürlere ev sahipliği yapmış Manisa Kalesi maalesef ki günümüze büyük ölçüde tahrip olmuş bir şekilde ulaşmıştır. Birçok araştırmaya konu olmuş kalede hâlâ araştırmaya ihtiyaç duyulan hususlar vardır. Amacımız, kalenin mimari sınırlarını belirlemenin yanında farklı dönemleri işaret eden sur duvarlarını araştırmak, kale içindeki yapıları inceleyerek bunların işlevleri üzerinde durmaktır.Bu kapsamda iç kale ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşan kale surlarının son durumu tespit edilmiştir. Kalenin üç ana evresi olduğunu söylemek mümkündür. İri blok taşlarla harç kullanılmadan inşa edilen kiklopik duvar örgüsü en erken devri işaret etmektedir. Bu duvarların dış kale hattı boyunca yer yer izleri takip edilebilmektedir. Manisa Kalesi’nin genelinde Bizans dönemi hakimdir. Mevcut kale, III. Ioannes Dukas Vatatzes döneminde yapılan onarımlar ve eklemelerle bugünkü şeklini almıştır. Bizans döneminde 12. yüzyıldan sonra önemi artan Manisa şehri, Laskarisler döneminde imparatorluk hazinesinin ve darphanesinin merkezi olmuştur. Ayrıca III. Ioannes Dukas Vatatze’in iç kalede bir saray yaptırdığından kaynaklar bahsetmektedir. Bu bilgiler doğrultusunda yüzey araştırmasında dış kaledeki terasların ve yapı kalıntılarının incelenmesine ağırlık verilmiştir. Yüksek ve geniş istinat duvarları, bunların oluşturduğu taraçalar ve istinat duvarlarında düzenli bir şekilde devam eden konsollar dikkat çekicidir. Bizans saray mimarisinde konsollar üzerinde taşınan balkonlar ve localar sıklıkla kullanılmıştır. Dış kaledeki konsollu istinat duvarları ve taraçalar bu sarayın dış kalede olabileceğini düşündürmektedir.1313 yılında Saruhan Bey tarafından kentin ele geçirilmesiyle birlikte dış kalede Fetih Camii ve hemen yanına bir çeşme inşa edilmiştir. Caminin konumu Türk döneminde ilk yerleşmenin sur içerisinde olduğunu işaret eder. Türk döneminde surlarda onarımlar yapılmıştır. Hem mimari veriler hem de arşiv verileri bu onarımları belgelemektedir.
Keywords : Magnesia ad Spylum, Manisa, Kale, Bizans Dönemi, Saruhan Dönemi