ORTA ÇAĞ FİGÜRLÜ SİKKELERİNİN TAŞIDIĞI ANLAMLARA BİR BAKIŞ

Authors : Gündegül PARLAR

Pages : 9-25

View : 19 | Download : 4

Publication Date : 2015-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :11-15. yüzyıllar arasında yani Ortaçağ Anadolu`sunda kestirilen sikkeler, sanatsal açıdan bakıldığında çeşitli tasarım­lara sahip oldukları, özellikle de Doğu ve Güneydoğu Anadolu`da çok zengin figürlü, mitolojik konulu sikkelerin kestirildiği görülmektedir. Bunlar arasında, Portreli Sikkeler gurubu önemli bir yer tutar. Tasarımlarda Astrolojik konuların seçilmesi dönemin gereği ve modasıdır. Ters yönlere bakan çift baş tasarımı daha çok Roma Cumhuri­yet dönemi sikkelerinde kullanılmış, geçmişin ve geleceğin tanrıları olarak nitelendirilmiş, dolayısıyla da bir yüz geçmişe bir yüz de geleceğe bakarak sembolize edilmiştir. Personifikasyon anlamı dışında ikizler burcunu sembolize eden bu sanatsal ve Euro tasarımlı sikkeler Artuklu`da bolca kullanılmıştır.Hayvan Figürlü guruba giren Kartal, Orta Asya`da koruyucu ruh kabul edilmiştir. Yakut Türkleri`nde en ağır yem­inler kartal üzerine yapılmış, aynı zamanda totem olarak da kabul edilmiştir. Çift başlı kartal gücü daha da fazlalaşmış kuvvet sembolüdür, Göklerin hâkimidir ve Türklerde kutsaldır. Sanat, kültür, inanç yansımasında görülen ejder ise Çin ve Doğu`nun en önemli sembollerinden biridir. Farklı kültürlerde çeşitli yorumlarla kullanılan bu figür, Orta Çağ`da özellikle de Selçuklu ve Beylik sikkelerinde hem inanç anlamları hem de mitolojik konulan ile görülen tasarımlardandır.Sikkelerdeki tasarımlar, hem form hem de üzerindeki motif ve figürler yönüyle, diğer sanat dallarındaki objelerle pa­ralel yürümektedir. Bu sebepledir ki Selçuklu sikkelerinde gördüğümüz atlı süvari ve avlanma sahneleri sırf süsleme amacı olmayıp gücün sembolü olarak binlerce yıl boyunca her devlette, her sanat dalında ve de sikkelerde bu inançla kullanılmıştır. Atlı figürler ve avlanma sahneleri, Kağan`ın kudret, kuvvet, hâkimiyet sembolünü betimlediği gibi, at da semavi varlık olarak cennetle irtibatı sağlayan, uğur gibi sembolleri çağrıştıran bir süsleme öğesidir. Bu dönem sikkeleri, farklı bölgesel özelliklerinin yanı sıra, sanat ve kültür etkileşimlerinden, metbu ve tabi ilişkilerinden ve de bölgelerinde var olan darphanelerinde kullanılmasından kaynaklanan karakteristik özellikleri ortaya koymuşlardır.
Keywords : Ortaçağ, Sikke Tasarımı, Astroloji, Mitoloji, Burç